Blog Rob: ‘Hoe reageer je níet op het verhaal van een ernstig zieke patiënt?

Als verpleegkundige weet je hoe te reageren op verhalen van ernstige zieke patiënten, maar voor naasten van een patiënt is dat vaak lastig. Rob Bruntink vertelt welke valkuilen op de loer liggen en wat je mensen hierover kunt adviseren.

Voor een boek van Mariska Overman en mij dat in het najaar zal verschijnen*, hebben we een handig hulpmiddel opgesteld. In dat hulpmiddel hebben we samengevat hoe je vooral níet moet reageren op het verhaal van een ernstig zieke.

Het hulpmiddel, dat ‘De vijf O’s’ heet, maakt duidelijk dat je níet moet reageren met een oplossing, een overdrijving, een oordeel, een omdraaiing of door de ander kunstmatig te willen opfleuren. Daarmee doe je de zieke géén plezier. Ik ga de vijf O’s een voor een langs.

1 Reageren met een Oplossing

Je zegt dus geen dingen als: ‘Weet je wat jij moet doen? Je moet naar een ander ziekenhuis. Je moet naar een andere dokter. Je moet mediteren. Je moet positief blijven. Je moet…’ Nee.

De ander moet helemaal niets. Wat doe je dan wel, in plaats van een pseudo-oplossing aanbieden? Je erkent. Je erkent het bestaan van die ziekte. Je erkent dat hetgeen de ander zegt, onrechtvaardig is. Of zwaar, verdrietig, dat soort dingen.

2 Reageren met een Overdrijving

Je zegt dus niet iets als: ‘Wat erg zeg, jouw ziekte. Maar wat ik laatst toch over iemand hoorde? Die had precies hetzelfde als jij, maar die werd vervolgens ook nog ontslagen. En drie weken later ging zijn vrouw er vandoor. Tjongejonge, die zat pas in zak en as.’

Als je reageert met een overdrijving, wil je vermoedelijk proberen het leed van de ander te verzachten onder het mom: het kan altijd erger. Maar als je dat doet, bagatelliseer je iemands persoonlijke leed. Wat doe je dan wel, in plaats van reageren met een overdrijving? Zie hierboven: je erkent. Je erkent de ernst van de ziekte, die is echt al erg genoeg.

3 Reageren met een Oordeel

Bewust of onbewust zoeken mensen naar een reden voor een ziekte, ook omdat ze zichzelf dan min of meer veilig kunnen stellen.

Dan zeg je dingen als: ‘Vervelend zeg, die ziekte. Komt het van het roken? Was je altijd al zo’n binnenvetter? Veel rood vlees gegeten misschien? Je hield nogal van zonnen, nietwaar? Had je je wel goed ingesmeerd?’

Wat doet je dan wel, in plaats van de wijsneus uit te hangen? Zie hierboven: je erkent. Je erkent de ernst van de ziekte, en laat niet iemand achter met een extra schuldgevoel.

4 Reageren met Omdraaien

Dan zeg je dingen als: ‘Wat verschrikkelijk zeg, jouw ziekte. Maar wat mij toch pas is overkomen? Ik was een paar weken op vakantie geweest en toen bleek achteraf op dag 1 de stroom uitgevallen te zijn. Nou, je weet hoe groot onze diepvries is… Al-les bedorven! En een stank! We ruiken het nog steeds in huis. Niet te harden die geur.’

Dit wordt ook wel gespreksnarcisme genoemd: alles wat gezegd wordt, wordt aangegrepen om het vooral over jezelf te hebben. Dat doe je liever niet. Wat doe je wel? Zie hierboven: je erkent. Je erkent de ernst van de ziekte, je luistert naar de ander en je toont interesse in zijn verhaal.

5 Reageren door te willen Opfleuren

Het is soms een natuurlijke neiging van mensen: nare dingen onderdrukken en als een vorm van troost de ander willen opfleuren. Je zegt dan zoiets als: ‘Kop op joh, positief blijven, probeer nog zo lang mogelijk van alles te genieten.

Kijk eens hoe de zon schijnt.’ Maar de ander is ernstig ziek. Daar kan de zon weinig aan veranderen. Iemand heeft behoefte aan een luisterend oor en steun. Dus wat doe je wel? Zie hierboven: je erkent. Je erkent de ellende en je luistert.

* ‘Ik weet niet wat ik zeggen moet. Hoe praat ik over ziekte, verlies en rouw?’ van Mariska Overman en Rob Bruntink. Verschijnt dit najaar bij uitgeverij Ten Have.