Verpleegkundigen krijgen training ‘aandacht voor zingeving’

Verpleegkundigen van het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis uit Dirksland krijgen een training in het geven van aandacht aan zingeving in de zorg. Dit wordt verzorgd door het lectoraat Zorg en Zingeving van Hogeschool Viaa uit Zwolle. Nursing belde met projectcoördinator en onderzoeker van het lectoraat Bart Cusveller.

Waarom zijn jullie dit project gestart?

‘Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis heeft het jaar 2018 uitgeroepen tot “Jaar van de zingeving” om zo de aandacht voor zingeving te professionaliseren binnen het ziekenhuis. Wij hebben toen het voorstel gedaan om met alle verpleegkundigen te gaan werken aan methodische vormen van aandacht voor zingeving.’

Hoe ziet dit eruit?

‘De training bestaat uit drie onderdelen. Er wordt tweemaal een interne werkconferentie gehouden met alle verpleegkundigen. Dan gaat het over bewustwording, basiskennis en basisvaardigheden. Daarnaast worden in elk verpleegkundig team twee ‘aandachtsvelders zingeving’ geworven, die ook geschoold worden. En tot slot is er voor iedereen een e-learning over het praktisch en methodisch werken aan aandacht voor zingeving. In november willen we een conferentie organiseren voor belangstellenden van buiten.’

Vindt u dat verpleegkundigen voldoende weten over zingeving in de zorg?

‘Nee, het kan beter. Verpleegkundigen weten niet altijd wat het bredere begrip “behoefte aan zingeving” inhoudt, en daardoor krijgt het geen plaats in zorgplannen en ondersteuning. Dat ligt voor een deel aan onvoldoende kennis, maar er is denk ik ook sprake van handelingsverlegenheid: nooit geleerd, nooit mee te maken gehad, nooit uitgeprobeerd. Ze kunnen het gevoel hebben dat het niet hun pakkie-an of vakgebied is. Maar alle professionele documenten geven aan dat dit wel degelijk bij het verpleegkundige vak hoort.’

Denken verpleegkundigen snel dat zingeving alleen met religie verbonden is?

‘Dat gebeurt, terwijl het veel breder is. Bij zingeving gaat het om levensvragen waarmee patiënten kunnen zitten, maar ook wat de impact van een ziekte op iemand is. We vergeten wel eens dat ziek zijn en verzorgd worden impact heeft op hoe iemand zijn leven ervaart. Dan kunnen bij de patiënt vragen bovendrijven als: waarom overkomt mij dit? Het is belangrijk dat je hier als verpleegkundige oog voor hebt, omdat je zo de hele mens pakt, en niet alleen zijn fysieke gezondheid. Je zou als verpleegkundige niemand naar huis moeten laten gaan zonder dat je hebt gevraagd: wat betekent dit voor u? Overigens wordt een geestelijk verzorger vaak pas ingeschakeld bij patiënten die gelovig zijn, maar deze verzorger kan ook niet-gelovigen heel goed bijstaan.’

Hoe krijg je als verpleegkundige meer oog voor zingeving?

‘Dat zit ‘m in verbale maar ook non-verbale communicatie. Als je tijdens je nachtdienst merkt dat iemand diep zit te zuchten, is dat een duidelijk signaal dat er iets bij hem in het hoofd afspeelt. Je kunt dat checken door ernaar te vragen. En als je weet dat iemand drie keer is opgenomen omdat een wond niet dichtgaat, dan dit waarschijnlijk ook een diepere impact hebben. Een meelevende opmerking zoals “Wat gebeurt er toch veel in uw leven” kan je patiënt al het gevoel geven dat hij gezien wordt.’

Durven verpleegkundigen dit soort intieme gesprekken wel te voeren?

‘Ik kan me voorstellen dat ze het in het begin spannend vinden om ernaar te vragen. Maar verpleegkundigen staan ook vaak versteld hoe makkelijk het eigenlijk gaat, hoe open patiënten zijn, en hoe fijn ze het vinden dat er naar hen geluisterd wordt. Verpleegkundigen die zeggen dat ze geen tijd hebben voor dit momenten, wil ik meegeven dat de winst groter is dan de tijd die je eraan kwijt bent. Je bouwt er een goede vertrouwensband door op met je patiënt, hij voelt zich gezien en serieus genomen. En dat zorgt vaak voor een betere therapietrouw of herstel. Een patiënt die zich aan zijn lot overgelaten voelt, kan bij een nieuwe wisseling van medicatie bijvoorbeeld algauw denken: ja daag.’