'Zorg voor oudere kankerpatiënt is hetzelfde, maar toch anders'

Om hoeveel oudere patiënten gaat het?

‘In 2040 is een kwart van onze bevolking 65 jaar en ouder. Met het stijgen van de leeftijd neemt de kans op kanker toe, dus ook het aantal kankerpatiënten. In 2005 registreerden we in ons land 45.000 nieuwe oncologiepatiënten van 65 en ouder. In 2015 zullen dat er ruim 58.000 zijn. Het aantal 65-plussers dat kanker overleeft betreft ook een enorme groep. Dat aantal stijgt naar verwachting van 265.000 patiënten in 2005, tot 420.000 in 2015.*

Is er veel onderzoek naar kanker bij ouderen gedaan?

‘De laatste 10 tot 15 jaar zijn er meerdere studies uitgevoerd bij kankerpatiënten die 65+ zijn, met name omdat deze groep in de komende jaren dus alleen maar groeit. Er zullen daarom meer behandelopties moeten komen. Voor die tijd waren alle studies naar nieuwe antikankermedicatie en -behandelingen beperkt tot patiënten tot 65 jaar. Daarboven viel de keuze vaak op een mildere behandeling. De studies die in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd naar borst-, darm-, prostaat-, long- en hematologische tumoren laten echter zien dat vaak dezelfde behandeling mogelijk is als bij jongere kankerpatiënten. De oudere patiënt moet dan wel aan bepaalde voorwaarden voldoen, zoals zelf de ADL doen, minder dan 50 procent van de dag in bed liggen, en het liefst minder dan drie co-morbiditeiten hebben.’

Ervaar het zelf

Kom ook naar de Nursing Experience op 3 of 4 december 2013 in Ede. De workshop van Jan Ouwerkerk is op 3 december. Naast deze en andere interactieve workshops kun je op de Nursing Experience terecht voor inspirerende praktijksessies, het NU91 Skillslab en een uitgebreide zorgmarkt. Meer info en aanmelden.

Wat moet je als verpleegkundige weten?

‘Het is belangrijk om inzicht te krijgen in hoe je met deze patiëntengroep moet omgaan. Zo valt mij op dat de oudere patiënt tegenwoordig net als de jongere patiënt de beste behandeling wil die beschikbaar is. Dat heeft invloed op je houding als zorgverlener. Denk niet te makkelijk: meneer De Bruin uit 1928 heeft vast geen behoefte aan deze therapie. De tijden zijn echt veranderd. Het is bij de oudere groep echter de vraag of ze de behandeling kúnnen ondergaan. Dat moet rustig besproken worden. De specialist legt dan niet alleen uit wat een mogelijk resultaat van de behandeling kan zijn, maar staat ook langer stil bij de bijwerkingen. Is de oudere patiënt in staat om dit fysiek en mentaal op te vangen? Dat is de kernvraag. Elk ziekenhuis heeft hiervoor eigen beleid en criteria. Bij ons in het Leids Universitair Medisch Centrum gebruiken we daarvoor vragenlijsten zoals de frailty index (over de vraag of iemand werkelijk zo oud is als zijn kalenderleeftijd), maar ook de Mini Mental Scorelijst (MMS, voor de cognitieve functies), en een formulier over de kwaliteit van leven.’

Compliceert polyfarmacie de behandeling?

‘Polyfarmacie kan een groot probleem zijn voor de oudere kankerpatiënt, omdat hij mogelijk meerdere medicatie moet innemen door co-morbiditeit. Een probleem hierbij kan therapietrouw zijn, want hij moet al zoveel medicatie innemen. Of hij neemt de medicatie op het verkeerde tijdstip… Het innemen van orale cytostatica kan door interacties met medicatie en/of voeding best ingewikkeld zijn. Zo moet de patiënt deze medicatie vaak nuchter innemen, daarna een uur wachten voordat hij mag eten, en dit dan vaak tweemaal daags. Dat kan met het innemen van meerdere medicijnen verwarrend zijn. Interactie kan de effectiviteit van cytostatica verminderen of juist verhogen, en dat laatste kan dan weer leiden tot ernstiger bijwerkingen.’

Wat leren verpleegkundigen in je workshop?

‘De impact van antikankertherapieën zoals chemotherapie en targeted (doelgerichte) therapie voor de geriatrische kankerpatiënt is erg groot. En je zult zoals gezegd vaker met deze patiënten te maken krijgen, dus bereid je voor! Verzamel kennis en kunde omtrent deze behandelingen en de specifieke bijwerkingen om optimale verpleegkundige zorg te kunnen leveren. Het gaat om de juiste combinatie van dosering van oncologische medicatie, behandelduur en management van de bijwerkingen. Dit wordt allemaal steeds meer multi-disciplinair aangepakt. Zo volgen oncologieverpleegkundigen het grootste deel van de bijwerkingen op. Dit is niet zo makkelijk als het lijkt, omdat bij de oudere kankerpatiënt complicerende factoren kunnen meespelen, zoals slechtere cognitieve functies, depressie, zintuiglijke beperkingen, en de eerder genoemde interacties, co-morbiditeit en polyfarmacie. Tijdens de presentatie op de Nursing Experience komen al deze onderwerpen aan bod. Het accent zal liggen op de mogelijkheden van antikankerbehandeling bij de geriatrische patiënt en de (verpleeg)problemen die daaraan gerelateerd zijn.’

* Www.ikcnet.nl. Kanker in Nederland: trends, prognoses en implicaties voor zorgvraag. Signaleringscommissie Kanker van KWF Kankerbestrijding.