Pijn bij neonaten: altijd meten met de COMFORT© -schaal?

Casus
Vanmorgen is op jouw afdeling een zuigeling voor de tweede keer opgenomen voor een pijnlijke operatie. Uit het anamnesegesprek blijkt dat de ouders de vorige opname ontevreden waren over het pijnbeleid. Uit navraag en overleg met de collega’s die het kindje de vorige keer verzorgd hebben, blijkt dat het kind tijdens die eerste opname volgens de gebruikelijke pijnscorelijst geen pijn gehad zou hebben. Toch was dat volgens de ouders wel het geval. Nu vraag je je af of de gebruikte lijst wel geschikt is voor het adequaat meten van pijn bij zeer kleine kinderen. Eén van je collega’s heeft in een ander ziekenhuis goede ervaringen opgedaan met de COMFORT©-scale, waarmee door observatie van gedrag de pijn kan worden bepaald.

1. Formuleer een vraag
(P=patiënt of probleem, I=interventie, C=vergelijking en O= uitkomst)
P Zuigeling met (postoperatieve) pijn
I COMFORT©-scale
C POKIS, VAS of andere pijnschalen
O Betrouwbare en valide pijnmeting

2a. Zoekstrategie
Gezocht in TRIP Database, Evidence Based Nursing en PubMed (via intranet, medische bibliotheek) met de trefwoorden infant, pain, assessment, COMFORT-scale.
 
Stap 2b. Opbrengst zoekstrategie
Gevonden via TRIP: een internationale richtlijn voor herkennen en meten van acute pijn bij kinderen.1 Deze bevat wel referenties over de COMFORT-schaal, maar geeft er geen aanbevelingen over. Via PubMed twee artikelen gevonden: een review over de beschikbare schalen2 en een studie over de betrouwbaarheid en validiteit van de COMFORT-schaal.3,4 Dit blijken Nederlandse onderzoeken die samen een door ZonMw onderscheiden Parel-project vormen.5

Stap 3a. Kritische beoordeling methode
De gevonden review blijkt niet volgens de systematische methodiek van de Cochrane Collaboration gedaan te zijn. Het is onduidelijk wat de beginvraag was, hoe er gezocht is en in welke databases en hoe de selectie van de opgenomen artikelen plaatsvond. Het onderzoek naar de betrouwbaarheid en validiteit van de COMFORT©-schaal in Nederland is een goed uitgevoerde studie. De COMFORT©-schaal bestaat uit een verpleegkundige observatie van zeven gedragingen gedurende twee minuten. De verpleegkundige controleert de alertheid, kalmte/agitatie, spierspanning, lichaamsbeweging, mimiek, ademhalingsreactie en het huilen van het kind. Elk kenmerk scoort ze op een vijfpuntsschaal.

Stap 3b. Kritische beoordeling resultaten
Op basis van de review scoort de COMFORT©-schaal goed ten opzichte van vijf andere schalen, met als kanttekening dat de COMFORT©-schaal slechts twee minuten in beslag neemt. De studie naar de betrouwbaarheid en validiteit is uitgevoerd bij 158 neonaten en zuigelingen die grote abdominale of thoracale operaties ondergingen. Uit de studie blijkt dat de overeenkomst tussen de observaties van de verpleegkundigen goed is (Kappa 0.63±0.93).

Stap 4. Conclusie en praktijk
De gevonden studies zijn voor wat de opzet betreft verschillend uitgevoerd, maar geven wel antwoord op de vraag uit het klinisch scenario. De onderzochte groep in de studie over de betrouwbaarheid en validiteit bevatte voldoende zuigelingen, hoewel ook een aantal neonaten en kinderen tussen een en drie jaar zijn ingesloten. Niettemin lijkt de COMFORT©-schaal goed toepasbaar op alle jonge kinderen. Bovendien is de schaal in het Nederlands en in slechts twee minuten af te nemen.

Ja: Meet pijn bij neonaten met de COMFORT©-schaal.

Tekst: Hester Vermeulen*

Literatuur:
* Projectleider van de afdeling Kwaliteit en Proces Innovatie AMC Amsterdam, docent EBP aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en lid lectoraat Evidence-Based Nursing HvA, contact: h.vermeulen@amc.uva.nl.
1 Guidelines for good practice – recognition and assessment of acute pain in children. Royal College of Paediatrics and Child Health (UK) 2001
2 Van Dijk M, Peters JW, Bouwmeester NJ, Tibboel C. Are postoperative pain instruments useful for specific groups of vulnerable infants? Clin Perinatol. 2002;29(3):469-91.
3 Van Dijk M, de Boer JB, Koot HM, Tibboel D, Passchier J, Duivenvoorden HJ. The reliability and validity of the COMFORT scale as a postoperative pain instrument in 0 to 3-year-old infants. Pain 2000;84(2-3):367-77.
4 Wielenga JM, De Vos R, de Leeuw R, De Haan RJ. COMFORT scale: a reliable and valid method to measure the amount of stress of ventilated preterm infants. Neonatal Netw. 2004;23(2):39-44.
5 www.zonmw.nl, zoek op ‘Comfort’.