Ontbijtbuffet moet zorgen voor vroege mobilisatie en betere intake patiënt

Vorige maand startten verpleegkundigen Isabel Degenhart en Michèle van der Lee met een ontbijtbuffet voor chirurgische patiënten in het Amsterdam UMC, locatie AMC. Doel: verbeteren van de postoperatieve intake en vroege mobilisatie. Degenhart vertelt hoe het tot nu toe gaat.

Wat was de aanleiding voor dit project?

‘Iedere verpleegkundige weet inmiddels wel dat voeding en mobiliseren twee heel belangrijke zorgaspecten zijn bij het terugdringen van complicaties en het herstel van de patiënt. Op onze afdeling mobiliseren patiënten volgens het ERAS protocol, waarbij de patiënt vanaf de eerste dag postoperatief uit bed komt. Toch bleek uit een analyse hiervan dat patiënten op de chirurgische afdeling ongeveer 70 procent van de tijd tijdens hun opname in bed lagen, terwijl ruim 60 procent van de patiënten zelfstandig kan traplopen. Er was dus nog ruimte voor verbetering. We dachten dat een ontbijtbuffet hieraan zou kunnen bijdragen, omdat patiënten eerder mobiliseren wanneer ze hun ontbijt in een aparte ruimte kunnen nuttigen in plaats van op bed. Bovendien was de verwachting dat de intake dan waarschijnlijk ook verbetert, omdat de keuze in voedsel zichtbaar wordt. De aanleiding voor deze innovatie komt uit een academisch ziekenhuis in Oslo, waarbij patiënten de eerste dag postoperatief een ontbijtbuffet aangeboden kregen.’

Wie zijn bij het project betrokken?

‘Nadat het idee de innovatieprijs van het Amsterdam UMC won, is een projectteam opgezet. Daarin zaten onder meer professor Marc Besselink, de hoofdverpleegkundigen van de betrokken afdelingen en verpleegkundig onderzoeker Anne Eskes. Michèle van der Lee en ik zijn projectleiders. Wij volgen de Quality Improvement Academy in het AMC en leiden dit project als opdracht hiervoor. Daarnaast zijn wij beiden werkzaam als (senior)verpleegkundigen op de afdelingen waar het geïmplementeerd ging worden.’

Waarom een ontbijtbuffet en geen lunch of diner?

‘In september 2018 is een pilot, binnen het project Beter Bewegen, uitgevoerd. Hierbij werd een gezamenlijke lunch georganiseerd voor de patiënten op G6. Dit bleek echter geen succes, omdat veel patiënten op een chirurgische afdeling voor onderzoek zijn in de middag – denk aan drain of PICC lijn plaatsing, gastroscopie, punctie. Mocht dit project nou een succes zijn, dan willen we evengoed kijken of een lunch of diner toch mogelijk is.’

Voor wie is het precies?

‘In principe is het ontbijtbuffet bedoeld voor alle patiënten, in ons geval gastro-intestinale chirurgie, mond-, kaak-, en aangezicht en plastische chirurgie, maar ook hun mantelzorgers! De enige patiënten die we excluderen zijn patiënten met een niks per os beleid, logisch, en patiënten die erg delirant zijn. Patiënten die minder mobiel zijn kunnen evengoed gebruik maken van het ontbijtbuffet, omdat onze zorgassistenten patiënten helpen naar de ruimte. Zij komen ’s ochtends aan het bed van de patiënt vragen of zij hulp nodig hebben met drainzakken en infuuspalen.’

Hoe gaat het ontbijtbuffet in zijn werk? Mogen patiënten die het willen hun bordje ook meenemen naar bed?

‘Het ontbijtbuffet wordt aangeboden in de patiëntenlounge. Met het budget dat we wonnen met de innovatieprijs hebben de ruimte een beetje gepimpt. Er zijn nieuwe tafels en stoelen, de muur is geverfd, er hangt een leuk tijdschriftenrek, op de televisie is het nieuws te volgen. De tafels worden leuk gedekt met servetten, dit gebeurt door de nachtdienst. Patiënten mogen het ontbijt mee terug nemen naar de kamer of plaatsnemen in de ruimte zelf. Daar is de voedingsassistent van acht tot half negen om patiënten te helpen. Patiënten zitten natuurlijk vast aan drains en infusen dus soms is het lastig om het ontbijt zelf te pakken. Dan staat de voedingsassistent klaar om te helpen. Een extra stimulans om naar het ontbijtbuffet te komen: er zijn warme flensjes met poedersuiker of stroop, een extraatje dat we niet via de etenskarren verspreiden. Zo eten ze vaak meer. Ook is er nu een toppingbar voor yoghurt. Verder is het aanbod hetzelfde. Wat een groot verschil is is dat patiënten nu zien wat ze kunnen eten en dat is met de kar die langs patiënten gaat niet zo – die blijft op de gang staan.’

Er is ook een onderzoek aan het initiatief gekoppeld…

‘Klopt, daarom wordt op deze afdeling aan patiënten gevraagd een ontbijtdagboek bij te houden. Op een andere afdeling deden patiënten dat ook, maar zij vormen de eerste zes weken de controlegroep met de ‘ouderwetse’ kar zoals we die kennen. Binnenkort krijgen zij ook het ontbijtbuffet. Uiteindelijk onderzoekt verpleegkundige en epidemioloog i.o. Selma Musters de haalbaarheid van het project, bijvoorbeeld hoeveel patiënten daadwerkelijk er gebruik van willen en kunnen maken en de tevredenheid van de zorgprofessionals. Daarnaast kijkt ze of patiënten een betere intake hebben als ze gebruik maken van ontbijtbuffet én of het leidt tot een verhoogde patiënttevredenheid.

Jullie zijn een maand geleden gestart, wat zijn de ervaringen tot nu toe?

‘Tot nu toe zijn patiënten heel enthousiast! Ze vinden het fijn even uit de kamer te zijn en hebben nu ook meer contact met andere patiënten dus het sociale aspect is heel groot. Zorgassistenten en voedingsassistenten vinden het ook leuk om wat meer tijd met patiënten door te kunnen brengen. Het enige is dat het voor voedingsassistenten een hele verandering is en dat dit tijd nodig heeft voordat dit goed geïmplementeerd is. Voor de verpleegkundige is het ook anders. Zij delen hun medicijnen nu niet op de patiëntenkamers, want daar zijn de patiënten niet. Die zitten lekker in de patiëntenlounge te ontbijten! Maar daar wordt goed op geanticipeerd. De intraveneuze medicatie dienen ze alvast toe en de rest van de orale medicatie zetten ze vaak in overleg met de patiënt op het nachtkastje, tenzij het belangrijk is om de medicatie bij de maaltijd in te nemen.’