5 vragen over de Oudere Patiënten-Quiz

1. Wat is de KOP-Q?

‘Een instrument dat kennis over oudere patiënten meet bij verpleegkundigen, verpleegkundestudenten en verpleegkundig specialisten. De quiz bestaat uit 30 juist/onjuist-vragen die je in ongeveer tien minuten kunt beantwoorden. Alle vragen meten meerdere belangrijke aspecten in de zorg voor oudere patiënten. We combineren geriatrische problemen zoals vallen, incontinentie, delier en depressie, met verpleegkundige aspecten zoals interventies, signaleren en normale veroudering. Bij elke antwoord schat je in hoe zeker je hiervan bent.’

2. Waarom heb je deze quiz ontwikkeld?

‘Er was eigenlijk wereldwijd nog geen valide en betrouwbaar meetinstrument over dit onderwerp. Wel is in 1978 het Amerikaanse meetinstrument the Palmore Facts of Aging Quiz ontwikkeld. Dat is verouderd en meet niet per se kennis, maar eerder in hoeverre mensen positief of negatief over oudere mensen denken met vragen als ‘De meeste ouderen hebben geen interesse (of vermogen) meer in een seksuele relatie’. Ook zorgspecifiek gaat het niet over de oudere patiënt, maar over ouderen in het algemeen. Toch zie ik dit instrument nog bijna wekelijks voorbij komen in onderzoeken over verpleegkundige geriatrische kennis.’

‘Ondervoeding bij ouderen is niet altijd zichtbaar’
Ondervoeding is niet gemakkelijk te herkennen. Het is een misvatting, ook onder verpleegkundigen, dat kijken en observeren voldoende is. Lees meer >>

‘De KOP-Q is ontwikkeld en gevalideerd met hulp van Nederlandse hoogleraren, experts uit de praktijk en ouderen patiënten zelf. Verpleegkundige kennis over de oudere patiënt staat centraal. Het is een Nederlands product dat ondertussen ook gevalideerd is voor Amerika en dat we nu ook aan het valideren zijn voor andere landen.’

3. Wat hebben verpleegkundigen hieraan?

‘Je krijgt inzicht in je eigen kennis over de oudere patiënt. Het kan als een spiegel dienen. Vaak weten we helemaal niet hoeveel we eigenlijk weten. De uitslag kan aanleiding zijn om te studeren of je verder te verdiepen in de patiënt. Omdat je bij elke vraag inschat hoe zeker je bent van je antwoord, krijg je ook inzicht in je zelfkennis. Denk je veel te weten maar weet je in werkelijkheid heel weinig, dan moet je deze feedback krijgen. Terwijl iemand die veel weet maar onzeker is, wat zekerder mag worden.’

4. Waar kunnen verpleegkundigen de KOP-Q doen?

‘Tot nu toe is de KOP-Q gevalideerd met ongeveer 200 proefpersonen. Wel hebben 1.800 ziekenhuisverpleegkundigen de KOP-Q al gemaakt en ook bij deze grote groep was het instrument valide. Jammer is dat de deelnemers nooit hun eigen resultaat te zien kregen. Daarom zijn we nu bezig met de ontwikkeling van een website waar verpleegkundigen de quiz kunnen doen en meteen het resultaat zien. Het is dus nog even wachten, ik denk tot halverwege 2018. Willen instellingen er nu al mee aan de slag, dan kunnen ze met mij contact opnemen vanaf november 2017.’

5. En, hoe stond het met de kennis van de proefpersonen?

‘De KOP-Q meet kennis die iedere verpleegkundige zou moeten hebben omdat die in het eerste jaar van de opleiding verpleegkunde al wordt behandeld. Wat opviel waren de verschillen tussen mbo- en hbo-verpleegkundigen. Maar eigenlijk in alle groepen scoorde een hoog percentage nog onvoldoende (10 tot 55 procent afhankelijk van jaren ervaring en opleidingsniveau). Het is dus mogelijk dat een oudere patiënt de ene dag een verpleegkundige aan het bed krijgt die heel goed is en de volgende dag iemand met minder kennis. Aandoeningen als decubitus of een delier kunnen enorm snel ontstaan. Daarom is het belangrijk om onze kennis als verpleegkundige bij te houden en te delen met elkaar zodat elke verpleegkundige bekwaam is tot zorgverlening aan de oudere patiënt. Mijn studie liet zien dat er nog best veel winst is te behalen op kennisgebied.’

Welke medicatie verhoogt het risico op vallen?
Ondervoeding is niet gemakkelijk te herkennen. Het is een misvatting, ook onder verpleegkundigen, dat kijken en observeren voldoende is. Lees meer >>

Lees meer over het onderzoek van Jeroen Dikken in Nursing juni 2017, blz. 17