Blog Paul: 'Hoe herken je een stil delier?'

Casus

Ze is 80 jaar oud, maar nog steeds een bekend beeldend kunstenaar en tuinier. Kwetsbaar en oud. Na het overlijden van haar man blijft ze in het grote huis wonen. Zij lijdt onder toenemende doofheid. Twee jaar geleden werd ze in haar tuin gevonden na een hartinfarct. Sindsdien merken vrienden, en haar twee kinderen die ver weg wonen, dat zij vergeetachtig wordt, sociale contacten mijdt, en haar huishouden verwaarloost. Ze vergeet haar medicijnen in te nemen, valt af en verwaarloost haar uiterlijk. Verhuizen naar een serviceflat wil ze niet.
Enkele maanden geleden schakelden de kinderen de huisarts in, die haar verwijst naar de geriater; maar zij komt niet opdagen op de polikliniek. De ingeschakelde thuiszorg wordt met argwaan bejegend en staat regelmatig voor een gesloten deur. Tot zij vorige week, totaal verward en angstig, op de vloer van haar badkamer wordt aangetroffen.

Bij de patiënte uit de casus lijken de eerste signalen (prodromen) van een delier over het hoofd te zijn gezien. Haar leeftijd, mogelijk beginnende dementie, doofheid en gewichtsverlies zou bij de thuiszorg al een niet-pluis gevoel kunnen geven. Ook had de huisarts moeten zorgen dat mevrouw haar afspraak met de geriater en hartspecialist kon nakomen, bijvoorbeeld door het inschakelen van familie of vrienden. Wellicht had het acuut optreden van het delier niet kunnen worden voorkomen, maar preventieve maatregelen, zoals zorgen voor een goede voeding en therapietrouw, hadden zeker geholpen.

Een delier is een acuut medisch probleem waarbij de behandeling zo vlug mogelijk moet beginnen. Bij een hyperactief of onrustig delier moet eerst gezorgd worden voor de veiligheid van de patiënt. De andere vorm, het hypoactieve of “stille” delier wordt vaak niet herkend.

De begeleiding van mensen met een delier én hun naasten bestaat uit communicatie en voorlichting. Voor de familie kan het delier bij hun dierbare erg belastend zijn: zij herkennen hun naaste niet meer. Voorlichting over het ontstaan en de zorg kan hen steun geven.

In april van dit jaar is de Standaard Delier van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) aangepast. Deze bevat niet alleen aanbevelingen voor delier bij kwetsbare ouderen, maar ook voor patiënten in de palliatieve en terminale fase. Verder wordt er nadrukkelijk aandacht besteed aan de vroegtijdige herkenning en preventie van een delier. Er zit een handige samenvattingskaart bij, en onderwijsmateriaal. Ik raad verpleegkundigen en verzorgenden in de ouderenzorg aan om de Standaard met al zijn extra’s te bestuderen en te gebruiken! Ook voor het verpleegkundig onderwijs is deze geschikt.

De medische diagnose delier wordt gesteld als er sprake is van drie kenmerken. Deze worden vaak als eerste door mantelzorgers en verpleegkundigen en verzorgenden opgemerkt. Een A-B-C-tje kan hierbij behulpzaam zijn:

A Acuut begin (uren of dagen) en een fluctuerend optreden van symptomen;
B Bewustzijnsstoornis en gestoorde aandacht;
C Cognitieve verandering en/of waarnemingsstoornis (hallucinaties).
De Delier Observatie Screening Schaal (DOSS) is een belangrijk hulpmiddel om signalen die duiden op een delier te observeren en rapporteren.
Terug naar de casus. Bij opname blijkt dat mevrouw een naar de hersenen uitgezaaide longkanker heeft. Zij leeft nu in een hospice, waar dagelijks de eerste tekenen van een delier worden geobserveerd en een behandelplan bij een recidief delier klaar ligt.