Student Corner: ‘Cultuursensitief verplegen verbetert samenwerking met patiënt’

In deze rubriek bespreken studenten verpleegkunde hun onderzoek of afstudeerscriptie. Ze leren onderzoek doen naar vaak praktische, klinische onzekerheden; het is zonde om de uitkomsten niet met elkaar te delen.

Hoe ben je bij dit onderwerp gekomen?

‘Tijdens een studiereis naar Marokko ben ik mij meer bewust geworden van de noodzaak van cultuursensitief verplegen, bijvoorbeeld van Marokkaanse patiënten. In ons werk komen we veel in aanraking met patiënten met een Marokkaanse achtergrond.’

‘Ik vind het belangrijk dat je als verpleegkundige aansluit op culturele en religieuze waarden van de patiënt. Van wie kunnen we dat nu beter leren dan van Marokkaanse zorgprofessionals  zelf? Ik trok vier maanden in bij een gastgezin in Rabat en deed mijn onderzoek daar ter plekke.’

Wat is je belangrijkste geleerde les?

De rol van religie is enorm bij zowel Marokkaanse zorgverleners als hun patiënten, groter nog dan ik dacht. Wat ik uit literatuur en mijn interviews onder andere heb geleerd, is de grote invloed die het lot heeft op het gedrag en keuzes van Marokkaanse patiënten.’

‘Het komt regelmatig voor dat Nederlandse zorgverleners Marokkaanse patiënten niet gemotiveerd vinden om gezondere keuzes te gaan maken, belangrijke oefeningen te gaan doen of richtlijnen te volgen. Dat kan dus komen doordat de patiënt gelooft dat Allah al bepaald heeft hoe het met zijn ziekteproces zal gaan. De patiënt gelooft dat je daar geen invloed op uit kunt oefenen.’

Hoe kun je daar als verpleegkundige mee omgaan?

‘Marokkaanse zorgprofessionals in Rabat dragen bij zulke situaties een andere boodschap uit de Koran aan: goed voor je lichaam zorgen is belangrijk. Vanuit die insteek kun je meer bereiken om de patiënt te motiveren om dingen anders te gaan doen, zo blijkt. Open dus altijd het gesprek en denk niet: de patiënt wil niet.’

Je spreekt ook over het begrip onzekerheidsvermijding. Wat is dat?

‘Ik heb het model van Hofstede gebruikt in mijn onderzoek, waarin hij vijf culturele dimensies beschrijft. Onzekerheidsvermijding is daar één van; dit zegt iets over hoe mensen in een cultuur omgaan met onzekerheid, en dus ook met ziekte.’

‘Het zegt iets over hun stressbeleving en het houden van hoop. In de Marokkaanse cultuur geeft religie handvatten om met onzekere tijden en situaties om te gaan. Men ziet ziekte als een test, een beproeving die ze moeten ondergaan. Patiënten die veel tests moeten ondergaan doordat ze bijvoorbeeld ziek zijn, staan dichter bij God. Dat geeft steun. Het is goed om je hier als verpleegkundige bewust van te zijn en bij aan te kunnen sluiten.’

Wat moeten verpleegkundigen weten over de rol van familie?

‘Dat familie voor Marokkaanse patiënten van groot belang is, weet iedere verpleegkundige wel. Maar nog steeds vinden we het moeilijk om te relativeren of begripvol te blijven als er vijf familieleden op bezoek komen terwijl er twee zijn toegestaan, of buiten de bezoektijden.’

‘Natuurlijk moet je daar met familie en patiënt over in gesprek en zijn regels er niet voor niets, maar het is belangrijk om te beseffen hoe collectivistisch de Marokkaanse cultuur is. Je neemt daar als patiënt geen beslissing over jezelf zonder je familie. Familie heeft daarnaast de plicht om de patiënt te bezoeken. Bovendien blijkt uit mijn studie: regels zijn in de Marokkaanse cultuur ondergeschikt aan een sociaal belang.’

Wat is je advies, wat dat betreft?

‘Kijk zoveel mogelijk vanuit dit perspectief naar je Marokkaanse patiënt en zijn naasten, dat maakt samenwerken makkelijker. Vraag ook eens aan je patiënt hoe het met zijn familie is: zo sluit je enorm aan bij wat voor hem belangrijk is. Zorgverleners doen in Marokko niet anders en patiënten vragen dat ook aan hen. Te amicaal? Cultuursensitief, zou ik het noemen.’