‘Hoe lang mensen nuchter zijn, zowel pre- als postoperatief, komt vaak niet overeen met de richtlijnen’, zegt verpleegkundige en onderzoeker Harm van Noort van het Radboudumc. Uit zijn onderzoek komt naar voren dat soms uitstel van een operatie daar de oorzaak van is, maar in het overgrote deel van de gevallen is het een gebrek aan kennis bij de patiënt.
‘We zien dat ongeveer de helft van de patiënten denkt dat ze nuchter moeten zijn vanaf middernacht. Ze weten vaak niet dat ze tot 6 uur pre-ok mogen eten en tot 2 uur pre-ok nog mogen drinken. Dit wordt ook niet standaard gecommuniceerd of geadviseerd. Daardoor beginnen patiënten te vroeg met vasten.’
Insulinegevoeligheid
Als verpleegkundige is dit iets om alert op te zijn, concluderen de wetenschappers. Van Noort: ‘Lang nuchter zijn is niet bevorderlijk voor het herstel. Een goede voedingstoestand voor iets groots als een operatie is absoluut van belang’, zegt hij.
‘De insulinegevoeligheid neemt af naarmate patiënten langer nuchter zijn. Dat wil je voorkomen, want dat heeft invloed op allerlei fysieke processen die belangrijk zijn voor het herstel. Er is ook al evidence waaruit blijkt dat je de opnameduur kunt verkorten door 2 uur voor de operatie een koolhydraatrijke drank te drinken.
Bovendien: een patiënt met een enorm hongergevoel en droge mond een operatie in laten gaan terwijl dat niet in die mate nodig is, is niet erg patiëntvriendelijk.’
Richtlijn nuchterbeleid
Sinds 1999 geldt als richtlijn dat een patiënt preoperatief 6 uur voorafgaand aan OK niets meer mag eten, en twee uur van tevoren voor het laatst een heldere drank mag drinken.
Uit het onderzoek blijkt dat 90 procent van de patiënten te lang nuchter is; 1 op de 4 eet zelfs meer dan 18 uur preoperatief niets meer. Op het gebied van heldere dranken is bijna 68 procent van de patiënten te lang nuchter; 1 op de 5 drinkt meer dan 12 uur voor de operatie helemaal niets meer.
‘Dat verbaasde me niet, ik zie in de praktijk ook al sinds ik aan het bed sta dit soort situaties’, aldus Van Noort. Ook na de operatie eten patiënten niet direct. Uit het onderzoek bleek dat rondom de operatie bijna de helft van de patiënten tenminste 24 uur lang niet eet, en tenminste 11 uur lang niet drinkt. ‘Om dit te verkorten kunnen we juist vóór de operatie tijd winnen,’ aldus Van Noort.
Voorlichting door verpleegkundige
Van Noort en zijn team onderzoeken momenteel hoe verpleegkundigen kunnen bijdragen aan een betere voedingstoestand pre- en postoperatief. ‘Daar hopen we snel meer over te delen.’
‘Belangrijk is om als verpleegkundige expliciet te benoemen dat een patiënt tot zes uur preoperatief nog mag eten en tot twee uur vooraf nog heldere dranken mag drinken’, zegt hij. ‘In sommige zorgpaden is al ingevoerd dat je iedere patiënt preoperatief laat drinken, maar nog lang niet bij iedere patiënt. Het zou goed zijn om dat wel breed te gaan implementeren.’
Harm van Noort is een van de deelnemers aan het Expert Netwerk Verpleegkunde, een initiatief van TVZ en Nursing, waarin (voormalig) verpleegkundigen kennis en inspiratie delen. Heb jij ook een expertise die je wil delen met je collega’s in het land, bekijk dan hier het Netwerk en meld je aan!
Ook kinderen vasten onnodig lang voor een ingreep onder anesthesie of sedatie.
In 2020 heeft de IGJ dan ook het verbeterdoel: “Voorkomen van onnodig lang nuchter zijn van kinderen in de preoperatieve fase” in de Basisset Medisch Specialistische Zorg Kwaliteitsindicatoren opgenomen.
Ook heeft de Sectie Kinderanesthesiologie van de Vereniging voor Anesthesiologie (NVA) in 2019 een statement uitgebracht waarin staat dat kinderen veilig glucose houdende heldere dranken mogen drinken totdat ze opgeroepen worden om naar de operatiekamer te komen. In de klinieken waarbij de turnover erg snel verloopt kan gekozen worden voor het stoppen van drinken van helder vocht tot 1 uur voor de oproep.
Ook bij volwassenen vindt onderzoek plaats of de nuchtertijden veilig verkort kunnen worden.
Hannie Megens, anesthesioloog
namens de V&VN werkgroep Ontwikkeling Verbeterdoel Nuchteren bij Kinderen.
Ook weer zoiets dat historisch gegroeid is. Jarenlang was de standaardkreet overal in den lande; ”nuchter na 24.00 uur”. En dan werd men pas om 10.00 uur geopereerd. Tja, en als zoiets in een groep is ingesleten, krijg het er dan maar weer uit de hoofden van o.m. artsen en verpleegkundigen.