Artsen en verpleegkundigen geven patiënten gemakkelijk een slaappilletje als die erom vraagt. ‘Uit automatisme’, zegt Miriam Gruppelaar in Nursing januari. Als verpleegkundig specialist bij Ziekenhuisgroep Twente en schreef ze namens beroepsvereniging V&VN mee aan de nieuwe richtlijn voor nieuwe of verergerde slaapproblemen bij ouderen. ‘Dat automatische moet veranderen’, zegt ze. ‘Zeker bij ouderen is er alle reden om terughoudend met benzodiazepines om te springen.’
Risico’s van benziodiazepinen
Benzodiazepinen (zoals temazepam, oxazepam, diazepam) en benzodiazepineachtige middelen (zolpidem en zopiclon) hebben een spierverslappende werking, wat bij ouderen extra kans geeft op vallen en fracturen. Daarnaast kan gebruik van deze middelen bij kwetsbare ouderen gepaard gaan met ademhalings- en slikstoornissen, met verslikpneumonie of delirium als mogelijke gevolgen. In de nieuwe richtlijn staan de nadelen duidelijk omschreven.
Vijf nadelen van benzodiazepines bij ouderen
Verpleegkundigen en artsen grijpen bij ouderen met acute slaapproblemen te snel naar benzodiazepines. Dat kunnen ze beter maar niet doen. Vijf nadelen van het gebruik van benzodiazepines bij ouderen.
Voorkeursmiddel melatonine
De belangrijkste regel uit de nieuwe richtlijn is dan ook: géén benzodiazepines geven aan ouderen slaapproblemen. Maar wat geef je dan wel? ‘Liever helemaal geen medicatie,’ aldus Gruppelaar. ‘Maar als het dan toch moet, dan noemt de richtlijn melatonine als middel van eerste keus.’ Dat middel zou effectief zijn in het bekorten van de inslaaptijd en het verbeteren van de slaapkwaliteit. ‘Mits je het goed inneemt’, zegt Gruppelaar. ‘Dat wil zeggen op een vast tijdstip, bij voorkeur rond 22 uur. Dat gaat bij melatonine nog wel eens fout.’
Oorzaak slaapproblemen wegnemen
Maar de voorkeur gaat natuurlijk uit naar het wegnemen van de oorzaak van de slaapproblemen. In de richtlijn staat een lijst met slaapbelemmerende medicatie. Noteer die in de anamnese als iemand die gebruikt en informeer naar de slaapgewoonten. Gruppelaar: ‘Als het een slechte slaper helpt om naar de radio te luisteren, ga je na hoe je dat kunt regelen.’ Dat betekent ook meer aandacht op de afdeling voor slaaphygiëne. Voor de slechtslapers geen chocolade, koffie en thee met cafeïne en liever geen computer- of televisiescherm dicht op de patiënt in een donkere kamer, in de uren voor het slapen gaan.
