Waarom worden casemanagers dementie ontslagen?
‘Sinds begin vorig jaar wordt het casemanagement gefinancierd uit dezelfde pot als de wijkverpleging. Daardoor ontstaan nu problemen; thuiszorgorganisaties moeten meer gaan doen met minder budget. Het gevolg daarvan is dat in sommige regio’s casemanagers zijn ontslagen. Ook zijn er organisaties die hebben besloten dat een casemanager hbo-opgeleid moet zijn, wat ervoor zorgde dat het merendeel van de casemanagers moesten stoppen. Hun taken worden nu bij verschillende organisaties neergelegd bij – bijvoorbeeld – ons wijkverpleegkundigen. Wij krijgen er dus hele specialistische taken bij, terwijl we juist geacht zijn ‘generalistisch’ te werk te gaan. Onverantwoord, als je het mij vraagt. Ik ben dan ook blij dat er in mijn organisatie nog wel een paar casemanagers zijn, ik zou niet zonder kunnen. Maar bij sommige thuiszorgorganisaties is de casemanager al helemaal weg, en dit kan de wijkverpleegkundige echt niet opvangen.’
Waarom is de casemanager dementie onmisbaar?
‘Cliënten en mantelzorgers raken een vertrouwd gezicht kwijt met een enorme schat aan kennis en ervaring op het gebied van dementie. Bij beginnende dementie kun je je als wijkverpleegkundige nog best veel opvangen, je schakelt bijvoorbeeld de wmo in voor dagopvang, voor meer structuur en begeleiding, hulp bij maaltijden. Je attendeert mantelzorgers op het Alzheimercafé, want dat ken je dan ook nog wel. Maar in later stadium van de dementie wordt het steeds moeilijker om de patiënt thuis te verzorgen, en er komt steeds meer neer op de mantelzorgers – die vaak al overbelast zijn. Je ziet dan bijvoorbeeld dat mantelzorgers het niet meer aankunnen, en gaan ‘shoppen’ voor een aanleunwoning of een plek in een verpleeghuis. Zonder effect, want de zzp-indicatie is nog lang niet zwaar genoeg voor opname. Een casemanager dementie kan daarbij heel goed ondersteunen: hij kent alle ins en outs van het ziektebeeld, én kan de familie advies geven als het te zwaar wordt, naar de juiste plekken verwijzen. Zij kennen de sociale kaart voor deze patiënten als geen ander, wij als wijkverpleegkundigen schieten daarin te kort.’
Wat houdt het in voor jouw praktijk als je het casemanagement dementie erbij moet doen?
‘Het zou een nóg grotere verantwoording op m’n schouders betekenen, dan dat ik nu al heb. Ik weet dat ik dat niet aan kan, de kwaliteit van zorg voor deze patiënten zoals beschreven in de Zorgstandaard Dementie kan ik niet waarmaken. Ik zou de patiënt moeten laten zwemmen, omdat ik er anders zelf aan onderdoor ga. En dan ben ik nog behoorlijk ervaren, maar hoe gaat het met de jongere verpleegkundigen? Die zullen continu grenzen moeten stellen, je kunt immers niet álles doen. Als we zo doorgaan ben ik bang dat nog meer collega’s een burn-out krijgen, en mensen met dementie aan hun lot overgelaten worden, niet de zorg krijgen die ze nodig hebben, bijvoorbeeld gaan dwalen, met in sommige gevallen crisisopnamen als gevolg.’
Hebben wijkverpleegkundigen onvoldoende kennis over dementie?
‘Van nature is een wijkverpleegkundige een generalist, geen specialist op het gebied van Alzheimer. Daar bestaan aparte opleidingen voor, dat is niet iets dat je er zomaar even bij doet. Toevallig heb ik aardig wat kennis over dementie omdat ik mijn afstudeeropdracht daar ooit over gedaan heb. Maar ik kan me voorstellen dat het bij de meeste wijkverpleegkundigen niet veel verder gaat dan wat basiskennis dat ze tijdens de opleiding hebben meegekregen.’
Wat is de ideale situatie voor jou, hoe moet het worden?
‘De ideale situatie voor mij is een casemanager die ik in kan schakelen wanneer nodig, dus zonder wachtlijst en het liefst zo vroeg mogelijk zodat cliënt én mantelzorger na de diagnose zo goed mogelijk begeleid en ondersteund kunnen worden.’
Officiële cijfers over het tekort aan casemanagers dementie zijn er nog niet, maar staatssecretaris Van Rijn heeft wel al een aantal keren aangegeven de noodsignalen te herkennen, blijkt uit een artikel uit het meinummer van Zorgvisie. Het ministerie van VWS heeft de Kamer toegezegd het probleem te laten inventariseren, maar de aanbesteding van deze onderzoeksopdracht moet nog gedaan worden. Financieel zou de inzet van casemanagers geen enkel probleem moeten zijn, schrijft Zorgvisie. Verschillende rapporten tonen aan dat een plek in een verpleeghuis vele malen duurder is dan langer thuis wonen dankzij casemanagement.
*Joke Bijl is wijkverpleegkundige bij een grote thuiszorgorganisatie in het westen van het land.
Dank Jos voor je reactie waarin je aangeeft dat ook niet hbo'ers hun werk casemanager dementie goed kunnen uitvoeren. Na 3,5 jaar te hebben gewerkt als CMD moet ik nu stoppen daar ik geen hbo achtergrond heb. Er wordt niet eens gesproken over opleiding maar een directe keuze gemaakt de functie bij de wijkverpleging te leggen.
Wij, als wijkverpleegkundigen in de wijk en wijkverpleegkundigen volgen regelmatig bijscholing op het gebied van Alzheimer, dan komt alles voorbij:problemen inventariseren en de bijhorende acties . Dat gaat prima!
dank je Joke, ik hoop voor de direct betrokkenen in Nederland met dementie, de wijkverpleegkundigen en de casemanagers dementie dat staatssecretaris v Rijn en minister Schippers jou boute tekst goed lezen. Vervolgens is jou duidelijke en simpele advies een goedkoop inkoppertje!
Beste Joke, Is jouw betoog bedoeld om de functie van casemanager dementie te behouden? of gaat het over de kwaliteit van de zorg die geboden wordt? Wat mij betreft hebben we het over de kwaliteit van zorg en dan ben ik geen voorstander van een specifieke functionaris want die hebben we al heel veel maar van een reeks competenties die impliciet aan casemanagement zijn verbonden en dus door verschillende bestaande beroepsgroepen kunnen worden uitgeoefend, Jou idee dat de generieke wijkverpleegkundige minder goed is opgeleid om de dementerende te kunnen begeleiden vind ik voorbarig. Sterker nog ik denk dat er ook veel niet HBO opgeleidde professionals uitermate geschikt zijn om casemanagement voor dementerende uit te oefenen. Dus jouw betoog voor beter dementiezorg oké maar gekoppeld aan een specifieke beroepsgroep wat mij betreft niet. Als coordinator van de opl. casemanagement (HANVDO) ben ik er trots op dat wij casemanagement aanleren en geen casemanagers opleiden.
Goed zo Joke!