1. Waarom is de enkel-armindex zo belangrijk bij zwachtelen?
‘Als iemand verminderde doorbloeding heeft door bijvoorbeeld arteriosclerose, kun je met zwachtelen grote schade aanrichten. Daarom moet je de enkel-armindex weten (EAI). Dit is een maat voor de doorbloeding van de grote slagaders in het been. De EAI wordt berekend door de systolische druk van de enkels en de arm te meten en door elkaar te delen. Hoe lager de EAI, hoe groter het perifeer arterieel vaatlijden. Door te zwachtelen druk je de vaatwanden dichter naar elkaar toe om de werking te ondersteunen.
2. Bij welke EAI-waarde moet je opletten met zwachtelen?
Volgens het Expertdocument Compressietherapie van kenniscentrum wondzorg WCS mag je bij een EAI kleiner dan 0,50 mmHg absoluut niet zwachtelen. Maar ook bij een waarde lager dan 0,80 wordt geadviseerd om goed op te letten. Bij een waarde onder de 0,70 adviseer ik om voorzichtig te zijn en te beginnen met lichte compressietherapie. Vertel de patiënt ook altijd wat compressietherapie inhoudt en dat hij contact op moet nemen wanneer hij pijn ervaart. Bij ernstige klachten kan hij de zwachtels zelf verwijderen.’
Zie ook: Wijkverpleegkundige krijgt hulp bij complexe wondzorg
3. Is het bepalen van de EAI de verantwoordelijkheid van de verpleegkundige?
‘Meestal bepaalt de huisarts of de behandelend specialist een EAI voordat hij compressiebehandeling voorschrijft, maar helaas niet altijd. Daarom is het belangrijk dat jij ervoor zorgt dat de EAI up-to-date is voordat je begint met compressietherapie. Uiteindelijk ben jij degene die gaat zwachtelen. Ik hoor wel eens dat de EAI niet gedaan wordt uit tijdgebrek, maar dat is geen excuus. Als er geen signalen zijn voor arterieel vaatlijden na lichamelijk onderzoek, dan hoeft de EAI maar eenmalig gemeten te worden aan het begin van de compressiebehandeling om een uitgangswaarde te hebben en arterieel vaatlijden uit te sluiten.’
Heb je nou wel of geen uitvoeringsverzoek nodig om te zwachtelen? Daar bestaat veel onduidelijkheid over. Hoe het zit, lees je hier >>
4. Wanneer moet je extra opletten?
‘Er is een aantal symptomen dat erop kan wijzen dat de patiënt last heeft van arterieel vaatlijden. Als je patiënt niet ver kan lopen zonder tussentijds te pauzeren, of nachtelijke pijn in de benen of pijnkrampen heeft, moeten de alarmbellen gaan rinkelen. Vraag dan bij de behandelend arts of er een EAI is gedaan. Als de arts dat niet nodig vindt, maar jij wel, ga dan op je strepen staan. Zwachtel alleen als je zelf zeker bent dat het geen kwaad kan om te zwachtelen, en je bevoegd en bekwaam bent. Zwachtelen lijkt misschien een onschuldige handeling, maar dat is het niet.’
Probleem is wel dat wanneer men wil gaan zwachtelen de omstandigheden (bv oedeem) het maken van een enkelmeting vaak erg moeilijk maken. In dat geval is het meten van de teendruk de beste oplossing.