‘Onbegrepen gedrag bij ouderen bestaat niet’

Agressie, roepgedrag, onrust of zorgmijding: hoe ga je goed om met ouderen die onbegrepen gedrag vertonen? ‘Door het niet te zien als probleemgedrag’, vindt deskundige en trainer Gerben Bergsma. ‘Als je naar de oorzaak zoekt, vind je ook de oplossing.’

Altijd al willen weten hoe jij het welzijn van je cliënten kan verbeteren? Of hoe je de werk omgeving en functioneren van medewerkers kan verbeteren? Dan is Gerben Bergsma de persoon die hierbij kan helpen. Met behulp van onder andere teambegeleiding, trainingen en lezingen wordt er met jou als verpleegkundige, cliënten en andere betrokkenen gezocht naar oplossingen.

Tijdens de Nursing Experience op 10 en 11 december in Den Bosch spreekt hij onder andere over ouder worden met een verstandelijke beperking. In een andere sessie gaat hij juist in op teamdynamiek en probleemgedrag, waar je leert hoe je verschillende toestanden binnen het team kunt herkennen en hoe je hier mee om moet gaan.

Tekst: Naomi van Esschoten

Welke valkuil ligt op de loer als je werkt met ouderen met psychische of psychiatrische problematiek?

‘Dat je het onbegrepen gedrag te veel bekijkt vanuit één perspectief. Meestal ontstaat probleemgedrag gaandeweg. Totdat de bewoner of cliënt ‘ineens’ is uitgegroeid tot een agressief, gek of gevaarlijk ‘monster’. Maar iemand vertoont dat gedrag om overeind te blijven: het is een handhavingsmechanisme.

De kunst is dus om te streven naar welbevinden. Dat kan door naar iemand verleden te kijken. Als je op bezoek gaat bij de familie, levert je dat veel informatie op. Je ziet al veel aan het soort huis of de woonkamer, maar je hoort ook hoe iemand is opgegroeid, wat voor leven iemand heeft geleid en welke levensgebeurtenissen indruk hebben gemaakt.’

Hoe kan zo’n gesprek het probleemgedrag oplossen?

‘Een paar voorbeelden: in het verpleeghuis was een man die pertinent met zijn schoenen aan wilde slapen. Tijdens het familiebezoek kwam het team erachter dat hij visser was geweest en op de boot altijd met zijn schoenen aan sliep: als er iets gebeurde, moest hij meteen aan dek staan.

Nu verschonen ze zijn lakens gewoon wat vaker. Een ander voorbeeld was een mevrouw die altijd de lamellen dicht hield en alleen maar wilde douchen met haar telefoon en paspoort naast zich. Zij bleek uit Armenië te komen en ondergedoken te hebben gezeten. Als je dat weet, begrijp je haar gedrag.’

Maar hoe maak je de slag van begrip naar het gedrag oplossen?

‘Verpleegkundigen en verzorgenden wachten vaak te lang om de hulp van de psycholoog in te schakelen: dat komt omdat ze zo goed zijn in omgaan met onbegrepen gedrag of probleemgedrag.

Beter is om als je ontregeling ziet, de psycholoog erbij te vragen en samen uit te zoeken waarom iemand uit balans is. Een huisbezoek helpt om verder te kunnen bij vastgelopen situaties. Met als extra voordeel dat je niet meer stuk kunt bij de familie, want je toont interesse in de persoon en niet alleen in de patiënt. En het geeft je handvatten voor oplossingen.’

Heb je een tip die morgen al is te gebruiken?

‘Meestal is ‘onverklaarbaar’ gedrag prima te verklaren. Sta open: van elke bewoner of cliënt kun je nieuwe inzichten opdoen om tot persoonsgerichte zorg te komen.

Welke behoefte komt iemand tekort? En hoe kun je die aanvullen? Neem ook binnen het team de tijd om met elkaar te reflecteren en te ontdekken wat werkt. Zo kun je snappen waarom een demente man die vroeger een transportbedrijf had, steeds met de meubels sleept.

Maar als je weet dat hij ook een trotse opa was, kan een poppenwagen misschien wel de onrust oplossen. Verklaarbaar betekent veranderbaar. Dat kan echt: ik ervaar dat al vijftien jaar in elke situatie.’

Meer weten? Hij staat regelmatig op het podium bij Nursing congressen >