Samenwerken met de mantelzorger: ‘Zet instructieverpleegkundigen in’

In het ziekenhuis al leren om als mantelzorger subcutaan te injecteren of wondzorg te verlenen. In Maastricht UMC+ zijn instructieverpleegkundigen aangesteld die verpleegkundige handelingen aanleren. Twee van hen delen hun kennis met jou.

Verpleegkundigen werken steeds meer samen met mantelzorgers. Die samenwerking wordt alleen maar belangrijker. Bij de Academie voor Patiënt en Mantelzorger in het Maastricht UMC+ hebben ze daar veel kennis over. Hun instructieverpleegkundigen leren mantelzorgers en patiënten verpleegkundige handelingen zelfstandig uit te voeren.

1. Zet instructieverpleegkundigen in

Een reguliere verpleegkundige moet mantelzorgers op de verpleegafdeling tussen de bedrijven door instructie geven. Instructieverpleegkundigen in het Maastricht UMC+ leggen verpleegkundige handelingen stapsgewijs uit en nemen daar ruim de tijd voor.

Mantelzorgers en patiënten vinden dan meer rust, die ze hard nodig hebben om alle nieuwe informatie te verwerken. De kans is dan een stuk groter dat verpleegkundige handelingen thuis zelfstandig correct worden uitgevoerd.

2. Observeer de leercurve van de mantelzorger

Verpleegkundige handelingen zelf doen is nooit een verplichting, zeggen Daniëlle Lieben en Viviane Paesen desgevraagd. Als een patiënt ondersteuning van de wijkverpleging nodig heeft, wordt dat geregeld. Let op de leercurve, zegt Paesen. ‘Maakt een mantelzorger bij spuiten dezelfde fouten als de vorige keer? Dan moet er een belletje bij je gaan rinkelen: zelf subcutaan injecteren is waarschijnlijk niet haalbaar.’

Natuurlijk let je ook op eventuele overbelasting van de mantelzorger. Soms herken je dat snel. Bij een vermoeden van overbelasting schakel je natuurlijk de thuiszorg in.

3. Geef instructies op papier op B1-niveau

Hoeveel kennis een mantelzorger heeft, en op welke manier je het beste communiceert met diegene, merk je in de eerste paar minuten, weten Lieben en Paesen.

Instructies op papier zijn voor alle mantelzorgers en patiënten belangrijk. Het is altijd verstandig om die instructies op taalniveau B1 te schrijven. Dat betekent: duidelijk schrijven zodat zoveel mogelijk mensen je boodschap begrijpen. Paesen: ‘In onze patiëntfolder staat puntsgewijs uitgelegd hoe je een wondinfectie herkent en wanneer mensen aan de bel moeten trekken.’

4. Betrek de wijkverpleging als achterwacht voor instructies

Een elastomeerpomp verwisselen kunnen veel mantelzorgers prima zelf, merken ze in Maastricht. Toch is het nodig dat verpleegkundigen van de wijkverpleging wekelijks checken of alles goed gaat. Ze verwisselen de pleister bij de insteekopening van de picc-lijn en monitoren dan gelijk of er een risico is op infectie.

Welke check precies nodig is hangt af van de handeling en van de situatie van patiënt en mantelzorger. ‘Bij kleinere handelingen zoals steunkousen aandoen, subcutaan injecteren en drainzorg zijn ze niet betrokken’, vertelt Paesen. ‘Doordat de patiënt het zelf doet, kan de verpleegkundige in de wijk zorg geven waar het harder nodig is.’ 

5. Leg mantelzorgers en patiënten uit wat ‘bekwaam’ betekent

Paesen en Lieben doen dat met de volgende boodschap. ‘Of je bekwaam bent hangt niet alleen af van de opleiding die je hebt gevolgd. Het hangt ook af van de situatie. Jij bent zelf verantwoordelijk om te bepalen of je bekwaam bent om een handeling uit te voeren.

Simpelweg bedoelen we hiermee: heb je er vertrouwen in, met de informatie en vaardigheden die je bezit, dat je de handeling goed en veilig uit kunt voeren? Als het antwoord op die vraag ja is, en de verpleegkundige is dat ook met je eens, mag je de handeling zelf uitvoeren. Als het antwoord op die vraag nee is, mag je de handeling niet alleen uitvoeren.

*Dit is een ingekorte versie van een eerder geplaatst artikel. Lees het volledige artikel hier, of kom voor meer informatie naar de sessie van Jan van der Hammen op 11 december op de Nursing Experience in Den Bosch!