Vroeger was de schoolverpleegkundige er vooral om kinderkoppies van luizen te ontdoen, tegenwoordig is de jeugdverpleegkundige echt een professional.
Na elke schoolvakantie is het op de basisscholen weer raak en moeten de kinderkoppies op luizen worden gecontroleerd. Gelukkig staan tegenwoordig luizenouders ingeroosterd om deze ondankbare klus te klaren. Vroeger was de controle op luizen vooral het werk van de schoolverpleegster, die al snel de bijnaam luizenzuster kreeg.
Het haar eraf
Zo beschrijft zuster Costerus in het Tijdschrift voor Ziekenverpleging van 1918 uitvoerig hoe zij de luizenplaag te lijf ging. Na haar dagtaak op vijf Amsterdamse scholen ging ze op huisbezoek om moeders te vertellen dat ‘hun lieveling niet meer rein was’. Moeders protesteerden daar heftig tegen en wilden het meestal niet geloven. Vooral het uiterste advies van zuster Costerus om het haar af te knippen, stuitte op flinke weerstand.
Was niet alleen hoofdluis maar ook kleerluis aanwezig, dan spande zuster Costerus zich in om het hele gezin, soms met wel tien kinderen, voor een nachtje op te laten nemen in het Wilhelmina Gasthuis zodat de ontsmettingsdienst het huis grondig kon aanpakken.
De eerste schoolverpleegster
Zuster Costerus was een van de eerste schoolverpleegsters in ons land. Opgeleid als algemeen ziekenverpleegster was ze vooral geïnteresseerd in de gezondheid van de schoolgaande jeugd tussen de zes en twaalf jaar. Sinds de Leerplichtwet van 1901 waren kinderen van die leeftijd schoolplichtig. In de praktijk leidde de leerplicht tot overvolle klassen en een opeenstapeling van fysieke problemen. Besmettelijk ziekten als mazelen, favus of hoofdzeer, hoofdluis, tbc, roodvonk en kinkhoest tierden welig. De gemeenten stelden vanaf 1904 schoolartsen aan om de problemen te lijf te gaan. Het duurde een aantal jaren voordat men inzag dat assistentie van schoolverpleegsters als zuster Costerus hierbij onmisbaar was. Een nieuw beroep begon zich te vormen.
‘Er wordt nog te weinig gebruik gemaakt van de kennis van jeugdverpleegkundigen.’ Dat vindt Marja van Kuppevelt, voorzitter van de vakgroep jeugd bij V&VN. Lees meer >>
Bleekneusjes
Na de Tweede Wereldoorlog verschoof de aandacht van fysieke naar psychische problemen. Voor elk kind dat niet aan de norm voldeed, kwam aparte opvang. Bij al die situaties speelde de schoolverpleegster, toen sociale zuster genoemd, een signalerende rol. Zij stond de moeilijk opvoedbare kinderen in ontwrichte gezinnen bij. En zij viste bij de schoolcontroles de ondervoede kinderen eruit. Voor deze ‘bleekneusjes’ was een scala aan vakantiekolonies en buitenscholen beschikbaar.
Strijd
Naarmate de eisen aan de schoolgezondheidszorg toenamen, groeide het takenpakket van schoolarts en schoolverpleegster. Beiden zaten regelmatig in elkaars vaarwater, wat af en toe tot onverkwikkelijke conflicten leidde. Begaf de schoolverpleegster zich niet te veel op het terrein van de schoolarts? Er kwam een commissie die zich over deze heikele kwestie boog en uiteindelijk leidde dit tot meer bevoegdheden voor beiden.
Verpleegkundigen van het UMC Utrecht en het Wilhemina Kinderziekenhuis (WKZ) probeerden zich in te leven in hun patiëntjes. Ze volgende twee weken lang de leefregels van chronisch zieke kinderen. Lees meer >>
Van luizenzuster tot jeugdverpleegkundige
Verpleegkundige Rolien van Voorthuijzen, werkzaam bij de afdeling Sociale Hygiëne van het Nederlands Instituut voor Preventieve Geneeskunde te Leiden, greep in 1971 de gelegenheid aan om de naam schoolverpleegkundige resoluut te veranderen in jeugdverpleegkundige. De luizenzuster was jeugdverpleegkundige geworden. Toch zou het nog decennia duren voordat die naam was ingeburgerd. Het beroep stond de afgelopen decennia bloot aan talloze veranderingen. Gemeenten, consultatiebureaus, kruiswerk en GGD’s kwamen tot een nieuwe symbiose tussen wijk- en jeugdverpleegkundigen. Een proces dat tijd kostte. Dat er in 2017 een ambassadeurstraject voor de jeugdverpleegkundige is gestart, is dan ook verklaarbaar en volstrekt legitiem.
Geef je reactie
Om te kunnen reageren moet je inlogd zijn. Inloggen Ik heb nog geen account