Isosorbidedinitraat heeft een vaatverwijdende werking en wordt vooral voorgeschreven bij angina pectoris. De toets bij dit artikel levert 1 accreditatiepunt op.
In deze Challenge over isosorbidedinitraat leer je:
1 waarom het doseerschema bij isosbidedinitraat belangrijk is
2 met welke geneesmiddelen isosorbidedinitraat een interactie heeft
3 wat de belangrijkste bijwerkingen zijn
De toets bij dit artikel is niet meer beschikbaar. Eerder behaalde accreditatiepunten blijven gewoon geldig. De toetsen zijn ook beschikbaar via de Nursing Challenge app
illustratie: Bernet Ragetli
toets: Anna-Marie Mollink
Isosorbidedinitraat is beschikbaar als tabletten met gereguleerde afgifte (generiek), tabletten met directe afgifte voor onder de tong (generiek, Isordil®) en in crème (vaselinecrème isosorbidedinitraat).
De tabletten met gereguleerde afgifte zijn bedoeld voor de onderhoudsbehandeling van angina pectoris. De tabletten voor onder de tong zijn voor de behandeling van een acute aanval van angina pectoris. Soms ook als profylaxe van zo’n aanval bij meer dan normale inspanning. De crème kan worden voorgeschreven bij een anale fissuur, zie kader.1
1 Hoe werkt isosorbidedinitraat?
Isosorbidedinitraat heeft een vaatverwijdende werking. De preload van het hart daalt en de subendocardiale doorbloeding verbetert. Door vasodilatatie van de perifere arteriolen daalt ook de afterload. Deze effecten zorgen voor een afname van de zuurstofbehoefte van het hart. De ischemie en daarmee de symptomen van angina pectoris zullen verminderen.1
De arts zal een patiënt met angina pectoris een preventief middel voorschrijven als hij meer dan 2 keer per week een aanval heeft. De eerste keuze is dan een β-blokker zoals metoprolol, of een calciumantagonist zoals amlodipine.
Een nitraat, zoals isosorbidedinitraat in een preparaat met vertraagde afgifte, komt in aanmerking als de middelen van eerste keuze niet geschikt zijn, te weinig effect hebben of niet worden verdragen.1,2 Een nitraat is niet eerste keuze, omdat er een kans is dat nitraattolerantie optreedt waardoor de middelen minder effectief worden.
2 Wat is de dosering van isosorbidedinitraat?
Tabletten zonder gereguleerde afgifte, bij onderhoudsbehandeling van angina pectoris: 2-4 dd 30 mg. De laatste dosis niet later dan bij het avondeten innemen (zie vraag 3). De werking treedt binnen 20-30 minuten in en houdt ongeveer 4 uur aan.
Uit de tabletten met gereguleerde afgifte komt isosorbidedinitraat geleidelijk vrij gedurende 8-10 uur. De dosering bij onderhoudsbehandeling bedraagt 1-2 dd 10-20 mg met een interval van maximaal 6 uur. Deze dosering kan worden verhoogd tot maximaal 2 dd 80 mg. De doseringsinterval blijft dan maximaal 6 uur, de laatste dosering niet later nemen dan 16.00 uur.
Deze tijden zijn belangrijk voor het inlassen van een zogenaamde nitraatvrije periode, zie vraag 3.
De tabletten sublinguaal: 1 tablet per keer, maximaal 3 tabletten in 10 minuten (zie kader). Leg de tablet onder de tong en laat die smelten. De tablet lost op in het speeksel en wordt via het mondslijmvlies in het bloed opgenomen.3
Per etmaal is een nitraatvrije periode nodig van minimaal 8-12 uur, anders treedt tolerantie op
Bij lichte en matige leverfunctiestoornissen zal de arts de dosering verlagen, bij ernstige leverfunctiestoornissen wordt isosorbidedinitraat liever niet gebruikt.1
De patiënt kan niet in een keer stoppen met het gebruik van isosorbidedinitraat, maar moet geleidelijk afbouwen. Anders is de kans op aanvallen van angina pectoris groter.3
3 Waarom is een nitraatvrije periode belangrijk?
Bij continu gebruik van isosorbidedinitraat treedt binnen 12-24 uur tolerantie op, waardoor de werking afneemt. Een 24 uur durende bescherming is dus niet mogelijk, er is een nitraatvrije periode nodig. Deze moet 8 tot 12 uur per etmaal duren. Daarna is het vaatstelsel weer gevoelig voor de effecten van isosorbidedinitraat.
Meestal wordt de nitraatvrije periode ’s nachts gepland door de laatste gift van de dag aan het eind van de middag in te nemen. Maar als de patiënt juist vooral ’s nachts angineuze klachten heeft, dan wordt de eerste dosis voor het slapen gaan ingenomen en de tweede dosis direct na het ontwaken.1
Meer punten verdienen?
Maak ook de andere Nursing Challenge toetsen, je vindt ze via de Challenge-pagina.
4 Wanneer mag isosorbidedinitraat niet worden gebruikt?
Isosorbidedinitraat mag niet worden gebruikt bij ernstige levercirrose en bij overgevoeligheid voor isosorbidedinitraat. Verder mag het niet worden gebruikt bij een verhoogde intracraniale druk, acute circulatiestoornissen, ernstige anemie, ernstige hypotensie, ernstige hypovolemie en hartfalen ten gevolge van een obstructie.1
Let bij bestaande refluxziekte goed op of de klachten verergeren. Isosorbidedinitraat verslapt namelijk de spieren in de slokdarm, waardoor maagzuur gemakkelijker terugstroomt in de slokdarm. Overleg met de arts als de patiënt aanhoudende klachten van reflux krijgt.1,3
Isosorbidedinitraat verslapt de spieren in de slokdarm, waardoor er eerder oesofageale reflux ontstaat
Na een recent myocardinfarct en bij ernstige cerebrale of coronaire atherosclerose kan isosorbidedinitraat angina pectoris juist verergeren. De arts zal terughoudend zijn met voorschrijven. Gebruikt de patiënt toch isosorbidedinitraat kort na een myocardinfarct, wees dan alert op klachten die wijzen op verergeren van angina pectoris, zoals pijn of druk op de borst of benauwdheid, en overleg zo nodig met de arts.
5 Met welke andere middelen heeft isosorbidedinitraat een interactie?
De combinatie van isosorbidedinitraat met fosfodiësteraseremmers, zoals sildenafil, tadalafil en vardenafil, kan leiden tot plotselinge en lang aanhoudende bloeddrukdaling.
Gebruikt de patiënt de fosfodiësteraseremmer bij een vergrote prostaat, dan zal de arts meestal een ander middel voorschrijven voor de urologische klachten of voor angina pectoris.
Gebruikt de patiënt een fosfodiësteraseremmer bij erectiestoornissen, dan gelden de volgende adviezen:
– Na inname van isosorbidedinitraat minimaal 24 uur wachten met innemen van de fosfodiësteraseremmer.
– Na inname sildenafil en vardenafil minimaal 24 uur wachten met het innemen van isosorbidedinitraat.
– Na inname tadalafil minimaal 48 uur wachten met het innemen van isosorbidedinitraat.1
Krijgt de patiënt binnen de 24 of 48 na het innemen van de fosfodiësteraseremmer een aanval van angina pectoris, dan moet hij geen isosorbidedinitraat nemen en eerst de arts raadplegen.3
Dag van de Medicatieveiligheid
Op dinsdag 5 oktober 2021 leer je in Ede tijdens De Dag van de MedicatieVeiligheid hoe je veilig en zelfverzekerd werkt met medicatie. Een greep uit het programma: onjuist gebruik van opioïden, overlijden door of met medicatie en de wisselwerking tussen voeding en geneesmiddelen. Meer informatie: https://www.nursing.nl/congressen/medicatieveiligheid-oktober-2021/
6 Welke bijwerkingen heeft isosorbidedinitraat?
Hoofdpijn komt veel voor na starten met isosorbidedinitraat, net als blozen en een rode huid. Deze klachten verdwijnen meestal binnen een week. Raadpleeg de arts als de klachten langer aanhouden.
Daarnaast kan isosorbidedinitraat leiden tot orthostatische hypotensie en duizeligheid en hartkloppingen, vooral bij te snel opstaan. Deze klachten verdwijnen meestal binnen een paar weken. Laat de patiënt bij duizeligheid even liggen, liefst met de benen omhoog.
Isosorbidedinitraat kan aanleiding geven tot overgevoeligheidsreacties, bijvoorbeeld huiduitslag. Overleg dan met de arts.
Ernstige overgevoeligheidsreacties kunnen zich uiten als angio-oedeem of blaarvorming op de huid. Stop dan met het gebruik en raadpleeg een arts of de eerste hulp. Meld het apotheekteam dat de patiënt overgevoelig is voor isosorbidedinitraat, zodat hij dit niet meer geleverd krijgt. Soms komen maagdarmklachten voor, vooral misselijkheid. Raadpleeg een arts als de patiënt hier langer dan een week last van blijft houden.1,3
Literatuurreferenties
- KNMP Kennisbank, geraadpleegd april 2021
- NHG standaard Stabiele angina pectoris, geraadpleegd april 2021
- www.apotheek.nl, geraadpleegd april 2021
Isosorbidedinitraat in crème
Isosorbidedinitraatcrème wordt gebruikt bij anale fissuren. De werking berust op relaxatie van het gladde spierweefsel in de bloedvaten van de anus. De doorbloeding van de anus neemt toe waardoor de fissuur beter geneest. Dit kan 6 weken tot 3 maanden duren.
De NHG raadt het gebruik van isosorbidedinitraat bij anale fissuren overigens af. Diltiazemcrème is net zo effectief, terwijl isosorbidedinitraat vaker moet worden aangebracht en vaak leidt tot hoofdpijn.1
Andere nitraten
Andere nitraten zijn isosorbidemononitraat tabletten (Monocedocard®, Promocard®) en nitroglycerine (Nitroling® spray en Deponit®, Minitran® en Transiderm-Nitro® pleister). Beide middelen hebben globaal dezelfde contra-indicaties en bijwerkingen als isosorbidedinitraat. Ook bij deze middelen is een nitraatvrije periode nodig.1
Aanvalsbehandeling pijn op de borst
Voor de behandeling van een acute aanval van angina pectoris bestaan 2 – gelijkwaardige – keuzes: sublinguale tabletten isosorbidedinitraat, die gemakkelijk zijn mee te nemen en eenvoudig toe te dienen, of sublinguale spray met nitroglycerine, die iets sneller werkt. De werking begint binnen enkele minuten en houdt een uur (spray) of 2 uur (tabletten) aan.
Laat de patiënt bij een aanval van angina pectoris rust nemen, soms is dat genoeg om de klachten te doen verdwijnen. Is dit niet het geval, dan mag de patiënt de tablet of spray nemen. Laat de patiënt zitten tijdens de eerste dosis, vanwege de kans op duizeligheid of flauwvallen door plotselinge bloeddrukdaling door de vasodilatatie. Het effect is na 2 tot 5 minuten merkbaar.
Bij aanhoudende klachten mag de patiënt een tweede en eventueel derde dosis nemen na 5 en 10 minuten. Als de klachten daarna niet binnen 10 minuten afnemen, moet de patiënt 112 bellen en hulp inschakelen van iemand in de omgeving.1,3
Toets je kennis
Zoek je verdieping in je vak, doe dan mee aan de Nursing Challenge: online kennistoetsen over 2 vakinhoudelijke artikelen
-
Iedere maand verschijnen in Nursing magazine en op Nursing.nl 2 artikelen waaraan een kennistoets is verbonden.
-
Het artikel over een verpleegkundig onderwerp is goed voor 2 accreditatiepunten, het medicijnartikel voor 1 punt. Per jaar kun je dus 33 accreditatiepunten halen (Nursing verschijnt 11 keer per jaar)
-
Alle toetsen staan online op www.nursing.nl/challenge
Win leuke prijzen!
-
Per maand wordt onder alle deelnemers een goodiebag verloot. De winnaars worden elke maand online bekendgemaakt.
-
Aan het eind van het jaar winnen de 3 beste deelnemers mooie prijzen
Voorbeeldvraag isosorbidedinitraat
Bij het gebruik van isosorbidedinitraat met gereguleerde afgifte is het doseringsinterval 6 uur. de laatste dosering is uiterlijk om 16.00 uur. Wat is hiervoor de reden?
A ‘s Nachts vindt geen inspanning plaats
B Voorkomen vasodilatatie in de nacht
C Voorkomen vasoconstrictie in de nacht
D Nitraatvrije periode noodzakelijk
De toets bij dit artikel is niet meer beschikbaar. Eerder behaalde accreditatiepunten blijven gewoon geldig.
De toetsen zijn ook beschikbaar via de Nursing Challenge app. Scan onderstaande QR-code