Nursing Challenge: PrEP

PrEP is profylactische medicatie tegen besmetting met hiv, die bestaat uit emtricitabine en tenofovirdisoproproxil. De toets bij dit artikel levert 1 accreditatiepunt op.

De combinatie emtricitabine met tenofovirdisoproproxil (Truvada®) wordt gebruikt als pre-expositieprofylaxe (PrEP), ofwel ter voorkoming van besmetting met hiv. PrEP is geregistreerd voor dagelijks gebruik. Het wordt ook ingezet, maar is daarvoor niet geregistreerd, als intermitterend gebruik bij mannen die seks hebben met mannen.^1,2 Emtricitabine met tenofovirdisoproproxil wordt ook gebruikt voor de behandeling van een hiv-infectie, maar deze indicatie wordt in dit artikel niet behandeld.

1 Voor wie is PrEP bedoeld?

PrEP is bedoeld voor personen die een groot risico hebben om hiv te krijgen van sekspartners. Daarbij gaat het om mannen die seks hebben met mannen die mogelijke onbehandelde hiv hebben, vrouwen die een partner hebben met hiv in het bloed, vrouwen die zwanger willen worden van een partner met hiv en sekswerkers die onbeschermde seks hebben met mannen die hiv kunnen hebben.³ De persoon moet bewezen hiv-negatief zijn en ten minste elke 3 maanden een hiv-test ondergaan.¹

Personen met actieve hepatitis B, een verminderde nierfunctie of een hiv-infectie komen niet in aanmerking voor PrEP.³

De effectiviteit van PrEP ligt tussen de 44% en 92%, afhankelijk van de therapietrouw van de gebruiker.

2 Wat is de dosering van PrEP?

PrEP bestaat per tablet uit 200 mg emtricitabine en 245 mg tenofovirdisoproproxil. Voor een betere opname wordt PrEP bij voorkeur ingenomen tijdens het eten.¹

Bij continu gebruik van PrEP is de dosering 1 dd 1 tablet. Bij intermitterend gebruik is de dosering 2 tabletten tegelijk 24 tot 2 uur voor de verwachte blootstelling, en vervolgens na 24 uur en na 48 uur nog 1 tablet.¹

Bij dagelijks gebruik moet de patiënt een vergeten dosis innemen zodra hij eraan denkt. Dat geldt niet als dat pas bij het volgende innamemoment is.^1,4 Als de persoon bij intermitterend gebruik van PrEP de eerste 2 tabletten van het schema niet heeft ingenomen, dan moet hij aanvullende beschermingsmaatregelen nemen, bijvoorbeeld condooms gebruiken. Als hij een dosis vergeet in te nemen na de onbeschermde seks, dan kan de vergeten tablet tot 12 uur na het oorspronkelijke innamemoment worden ingenomen.⁴

PrEP is bedoeld voor personen die een groot risico hebben om hiv te krijgen van sekspartners

Bij braken binnen een uur na inname moet de persoon een nieuwe dosis nemen. Zijn er medicatierestanten in het braaksel zichtbaar, dan moet hij altijd opnieuw een tablet innemen, ook al is inname meer dan een uur geleden.¹

3 Wanneer mag PrEP niet worden gebruikt?

PrEP mag niet worden gebruikt bij een bekende overgevoeligheid voor emtricitabine of tenofovirdisoproxil. Volgens de Richtlijn PrEP⁴ van de Nederlandse Vereniging van HIV Behandelaren (NVHB) moet voor start, een maand na start en vervolgens elke 6 maanden de nierfunctie worden bepaald.

De combinatie emtricitabine/tenofovirdisoproproxil mag als PrEP niet meer worden gebruikt bij een nierfunctiestoornis met een geschatte creatinineklaring van minder dan 50 ml/min. PrEP mag ook niet worden gebruikt door personen met een onbekende of positieve HIV-status. De kans op resistentie voor emtricitabine en tenofovirdisoproxil is dan verhoogd.⁷ De werkzaamheid van PrEP is niet vastgesteld bij personen met een infectie met hepatitis B of C.^1,5

4 Met welke andere geneesmiddelen heeft PrEP een wisselwerking?

De combinatie van emtricitabine met lamivudine leidt mogelijk tot een grotere kans op het falen van de behandeling en wordt daarom ontraden. De concentratie van ledipasvir en velpatasvir neemt toe bij gelijktijdig gebruik van tenofovirdisoproxil. Bij gebruik als PrEP komt deze combinatie van middelen echter niet voor.¹

5 Welke bijwerkingen heeft PrEP?

Emtricitabine kan de huid – van vooral de handpalmen en voetzolen – doen verkleuren. Dit is onschuldig. Zowel emtricitabine als tenofovirdisoproxil veroorzaken regelmatig maagdarmklachten, zoals diarree, misselijkheid of buikpijn. Innemen tijdens het eten kan de misselijkheid verminderen. Andere vaak voorkomende bijwerkingen van beide middelen zijn duizeligheid en hoofdpijn. Raadpleeg de arts als deze aanhouden.

Emtricitabine kan leiden tot bloedbeeldafwijkingen. Waarschuw de arts bij onverklaarbare blauwe plekken, extreme vermoeidheid of keelpijn met koorts en blaren in de keel.

Bij sommige mensen kan door gebruik van emtricitabine of tenofovirdisoproxil hyperglykemie ontstaan. Raadpleeg daarom de arts als de patiënt veel dorst heeft en veel moet plassen. Patiënten met diabetes mellitus kunnen meer insuline of andere bloedsuikerverlagende middelen nodig hebben. Zij moeten extra vaak hun glucose meten.

Emtricitabine en tenofovirdisoproxil kunnen in zeldzame gevallen lactaatacidose veroorzaken. Waarschuw direct een arts bij plotselinge misselijkheid, diarree, buikpijn, een snelle ademhaling en bewustzijnsverlies. Beide middelen kunnen ook leverfunctiestoornissen veroorzaken. Raadpleeg een arts bij geelzucht of verlies van eetlust.

Tot slot kunnen zowel door emtricitabine als door tenofovirdisoproxil huidreacties optreden. Dat kan komen door een allergische reactie, maar dat hoeft niet. Waarschuw in ieder geval een arts bij blaarvorming, angio-oedeem of benauwdheid.

Emtricitabine kan de huid van de handpalmen en voetzolen doen verkleuren, dit is onschuldig

Tenofovirdisoproxil kan leiden tot rabdomyolyse; snelle afbraak van spierweefsel waardoor een acute nieraandoening kan ontstaan. Neem bij onverklaarbare spierpijn of bruine verkleuring van de urine direct contact op met de arts.^1,5

Dit artikel is op feitelijke onjuistheden gecheckt door het Instituut voor Tropische Geneeskunde (www.itg.be), en apotheker Annemieke Horikx van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP).

Nursing maakt gebruik van de informatie van de Kennisbank KNMP. Deze bevat de meest recente medicatie-informatie. Mogelijk komt deze niet overeen met het advies van het Farmacotherapeutisch Kompas (FK). Het FK neemt echter vooral bijsluiterteksten over, en die worden niet meteen aangepast.

Noten

1 KNMP Kennisbank, geraadpleegd maart 2020

2 www.bcfi.be, geraadpleegd maart 2020

3 www.thuisarts.nl, geraadpleegd maart 2020

4 Richtlijn PrEP, Nederlandse Vereniging van HIV Behandelaars, geraadpleegd maart 2020

5 www.farmacotherapeutischkompas.nl, geraadpleegd maart 2020

6 www.apotheek.nl, geraadpleegd maart 2020

7 SmPC Truvada, via www.geneesmiddeleninformatiebank.nl, geraadpleegd juni 2020