Blog Hugo: 'Professionele distantie'

In de documentaire Nachtzuster brengt een aantal patiënten een ode aan verpleegkundigen die hen door moeilijke momenten hebben geleid. Meestal was de doorslaggevende interventie eenvoudig. Een hand op de schouder. Een begripvolle blik. Even bij de patiënt zitten in plaats van gehaast doorlopen. Wat als we de distantie een beetje laten varen, oppert Hugo.

In de loop van de documentaire ontstaat echter een broeierig sfeertje. Waardering gaat over in affectie, in verliefdheid zelfs, die ook nog eens wederzijds blijkt te zijn. Uiteindelijk trouwt een patiënt met zijn favoriete verpleegkundige. Een andere verpleegkundige ontwikkelt een hechte vriendschap met een voormalig patiënt. Verpleegkundigen en artsen reageerden weinig enthousiast. ‘Hoe staat het met de professionele distantie?’ klonk het in koor op Twitter. ‘Het is toch not done om privé met (ex-)patiënten om te gaan?’

Zorg verlenen gaat gepaard met intimiteit en machtsverschillen. Wat dat betreft is het terecht dat er een flink taboe rust op erotische relaties. Als daarin speelruimte ontstaat, wordt het voor patiënten en verpleegkundigen onveilig. Of vriendschap eenzelfde behandeling verdient, daar ben ik minder zeker van. Ik twijfel vooral omdat professionele distantie ook niet alles is. Denk aan de dagelijkse gespreksvoering in het ziekenhuis. Arts en verpleegkundige zijn professional. De patiënt is vooral patiënt. De mens achter al deze rollen is grotendeels afwezig in conversaties. Dat leidt niet zelden tot steriele gesprekken over ziekte en behandelingen, terwijl je het als gewone mensen over zoveel meer kunt hebben met elkaar. Over de sport die je beoefent, die ene Netflix-serie, werk, wat je allemaal hebt meegemaakt in je leven, onzekerheden, angsten.

Een veel gehoorde klacht van patiënten is dat zij zich niet gezien voelen als mens. Wanneer ze zeggen dat communicatie beter kan, of dat artsen en verpleegkundigen meer de tijd moeten nemen, dan bedoelen patiënten doorgaans: het mag wel wat persoonlijker. Ze missen elementen die de interactie een menselijk karakter geven. Juist professionele distantie staat dat in de weg. Ook professionals ondervinden hinder van de eigen afstandelijkheid. Want wat weten we eigenlijk van onze patiënten? Over hoe hun dagelijks leven eruitziet en wat echt belangrijk voor hen is? Niet veel, want we vragen er nauwelijks naar. Te persoonlijk. Te ver buiten het medisch domein. Mede daardoor is het lastig om na ontslag passende ondersteuning te bieden in de thuissituatie. Ook goede gesprekken over het levenseinde komen vaak moeizaam van de grond. De intimiteit die daarvoor nodig is, weet niet iedereen te creëren.

Wat als we de distantie een beetje laten varen en wat meer persoonlijk contact maken? Dat we bredere interesse tonen in de mensen die we verplegen en behandelen? Onszelf meer als mens laten zien? Ik denk dat professionele nabijheid leidt tot tevredener patiënten, betere zorgverleners en een efficiëntere gezondheidszorg. En als er dan toch heel af en toe een vriendschap ontstaat tussen een patiënt en een hulpverlener, dan neem ik dat graag op de koop toe.