Sterven doe je alleen

De afgelopen twee weken heb ik meer dan normaal met lijden en de dood te maken gehad. Uiteraard in mijn werk, waar sterven en de dood schering en inslag is. Onlosmakelijk verbonden met de terminale zorg dat toch zo’n zeventig procent van het werk uitmaakt.

Daarnaast heb ik twee weken geleden een zeer indrukwekkende theatervoorstelling gezien over Tante Roosje, een Joodse vrouw in de Tweede Wereldoorlog. Sommige scènes raakten me tot diep in het hart.

Deze week heb ik een aflevering van Over mijn lijk gekeken en de reportage van Kruispunt over Bibian Harmsen. Alletwee via Uitzendinggemist. En wat mij in beide uitzendingen opviel, was dat de hoofdrolspelers door velen worden ondersteund op allerlei gebied. En dat is natuurlijk prima! In het stervensproces heb je gewoon mensen nodig die bereid zijn om met je mee te lopen, om er te zijn als je ze nodig hebt. Maar ook om er niet te zijn, als je even alleen wilt zijn.

Onlangs kwam ik bij een jonge cliënt voor een morfinepomp. Ik zette mijn tas en de doos met materialen neer, en het eerste wat mij werd gezegd: ‘Wat is er toch veel voor nodig om dood te gaan!’ Want dat kunnen wij goed, ondersteunen, begeleiden, handelen of afzien van handelen. Komen we er op ons gevoel niet uit, dan gooien we er een palliatieve redenatie tegenaan, en dan hebben we het probleem weer helder op het netvlies.

Maar het antwoord op de vaak onuitgesproken vraag: ‘Hoe doe ik dat, overlijden?’, die hebben we niet. Ja, we proberen het de cliënt zo comfortabel mogelijk te maken. Morfine, metoclopramide, midazolam, fentanyl, diclofenac, paracetamol; de chemie is er goed voor! En voor de ongemakken hebben we luchtwisselmatrassen, de wisseligging, mondzorg, nachtzorg, katheters, klysma’s.

En ook: de begrafenis van tevoren regelen, brieven en foto’s uitzoeken. ‘Wie erft het kostbare schilderij, wie krijgt de sieraden? En het hoekkastje?’ Zo nodig leggen we het vast in een testament.

Wat mij wel duidelijk is geworden: hoe goed we de zorg ook kunnen regelen, het overlijden zelf, dat moet je toch echt alleen doen. Daar kan niemand je bij helpen.

De tocht van het tijdelijke naar het eeuwige is een eenzame weg. Of zit ik er helemaal naast?!