Nieuwe verpleegkundige interventie bij COPD

Daar is nu verandering in gekomen: verplegingswetenschapper Saskia Weldam is gepromoveerd  met het onderzoek  COPD-GRIP (COPD-Guidance, Research on an Illness Perception Intervention) en ontwikkelde hierbij een helder verpleegkundige interventie. Weldam merkte al tijdens haar oorspronkelijke werk als longverpleegkundige dat er geen richtlijnen waren voor verpleegkundigen rondom de zorg voor COPD-patiënten. ‘Veel richtlijnen gaan over het verbeteren van de gezondheid, zoals stoppen met roken. Maar wat je kunt doen om de patiënt goed te begeleiden om een betere kwaliteit van leven te behalen, dat weten we niet zo goed.’

Spreekuur longverpleegkundigen

Dit terwijl de verpleegkundige zorg bij COPD steeds belangrijker wordt, aldus Weldam: ‘De zorg voor mensen met COPD is meer verplaatst naar de eerste lijn. Verpleegkundige praktijkondersteuners houden spreekuur in huisartspraktijken en ook in ziekenhuizen houden longverpleegkundigen spreekuur. Maar hoe ze dat precies vorm moeten geven, blijft lastig zonder richtlijnen.’ Daarom besloot Weldam hier dieper in te duiken met wetenschappelijk onderzoek. Hierbij zijn onder andere hoogleraar verplegingswetenschap Marieke Schuurmans en hoogleraar Longziekten Jan-Willem Lammers betrokken.

Drie factoren van invloed op patiënt

Na bestudering van de literatuur en haar eigen onderzoek kwam Weldam erachter dat drie zaken van grote invloed zijn op het leven van de COPD-patiënt: proactieve coping, depressieve symptomen en ziektepercepties. ‘Met de ziekteperceptie konden we wat’, legt Weldam uit, ‘Dit betekent: de manier waarop mensen naar hun ziekte kijken, welke ideeën en gedachten ze erover hebben. Dit heeft invloed op gedrag en kwaliteit van leven.’ Hieruit vloeide een stappenplan voor verpleegkundigen: aan de hand van drie gesprekken, met drie weken tussen elk gesprek, werd er bekeken wat er aan de ziekteperceptie van de COPD patiënt gedaan kon worden. Weldam: ‘Het eerste gesprek doe je aan de hand van een heldere vragenlijst. In het tweede gesprek ga je in op welke percepties minder positief zijn, en waarbij de verpleegkundige uitlegt aan de patiënt dat de manier waarop je naar de ziekte kijkt, invloed heeft op het gedrag en de kwaliteit van leven.’ Uit het eerste gesprek kan bijvoorbeeld blijken dat de patiënt bang is om te bewegen, omdat hij dan benauwder kan worden. ‘Dus blijft de patiënt stilzitten, terwijl dit de lichamelijke conditie júist slechter maakt. De verpleegkundige vraagt de patiënt uit, zodat hij zelf met ideeën kan komen. En geeft ook uitleg over de gezondheid. Vervolgens maak je samen een klein zorgplan, dat je in het derde gesprek evalueert.’ De interventie is in onderzoek geëvalueerd: 40 huisartspraktijken deden mee. In 17 praktijken is de interventie gebruikt en in 18 praktijken is de zorg zoals gebruikelijk gegeven. 

Longverpleegkundigen kunnen COPD-patiënten beter motiveren tot gedragsverandering met behulp van de zogeheten ziektelastmeter. Lees meer >>

Weldam bekeek ook of het gebruik van dit stappenplan de dagelijkse activiteiten en kwaliteit van leven van mensen met COPD kan verbeteren. Helaas verbeterden deze niet. Weldam: ‘Natuurlijk was dat heel teleurstellend. We zagen wel dat het gevoel van controle die mensen ervaren over hun situatie op korte termijn verbeterden.: de patiënt gaf aan zich veel meer serieus genomen te voelen, en een gelijkwaardige gesprekspartner. Ook hebben de patiënten meer inzicht in hun ziektebeeld. De verpleegkundigen gaven dat ze eindelijk een tool hadden die structuur geeft aan de psychosociale zorg van de COPD-patiënt. Ze vonden hem helder en goed uitvoerbaar, en ze hadden het idee dat patiënten erbij gebaat zijn.’ Maar dat blijkt dus niet direct uit de CCQ meting naar een verbetering naar de kwaliteit van leven, die nadien gedaan is. Daarom gaat Weldam vervolgonderzoek doen: ‘We kijken of we het met wellicht een ander meetinstrument wél wetenschappelijk kunnen onderbouwen dat deze verpleegkundige interventie goed is voor de patiënt.’

De tool COPD-GRIP interventie is online beschikbaar >>