‘Blijf jezelf en je NAH-patiënt uitdagen’

Dit is een bijdrage van Nursing congressen en valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie. 

Hoogleraar Klinische Neuropsychologie Margriet Sitskoorn

Het brein is kwetsbaar. Een val, hersenbloeding of hersentumor kan leiden tot de diagnose niet aangeboren hersenletsel (NAH). Maar het brein is veerkrachtiger en verrassender dan we denken. Dat ziet klinisch neuropsycholoog en hersenonderzoeker Margriet Sitskoorn elke dag.

Een blinde man loopt onder begeleiding door de gang. Iemand gooit een bal en de man vangt deze op. ‘Een goed voorbeeld van hoe ingenieus de hersenen werken’, vindt Margriet Sitskoorn. ‘Zelfs als de hersenen een bal niet meer als vorm kunnen herkennen, kunnen ze nog steeds op onbewust niveau waarnemen en er bijvoorbeeld voor zorgen dat iemand een bewegend object kan vangen. Nog zo’n voorbeeld? Steeds vaker maken we patiënten wakker tijdens een hersenoperatie, zodat we al tijdens het opereren kunnen checken of we geen vitale netwerken die belangrijk zijn voor taal of geheugen beschadigen.’

Fascinerend

Als kind vond Sitskoorn menselijk gedrag al fascinerend. ‘Het boeide me waarom mensen iets doen of juist niet. Toen ik ging studeren, wilde ik meer weten over gedrag. Maar ik ontdekte dat gedrag begrijpen begint met de hersenen begrijpen.’ Ze specialiseerde zich in neuroplasticiteit, het vermogen van het brein om zich te herstellen en aan te passen. ‘Je hersenen zijn een open systeem waar alle prikkels van de omgeving invloed op kunnen uitoefenen. Van die neuroplasticiteit kunnen zorgverleners handig gebruik maken.’

Direct effect

Ze geeft een voorbeeld. ‘Mensen met NAH hebben bijvoorbeeld vaak problemen met concentratie en overzicht houden. Met aandachtstraining, bijvoorbeeld met mindfullness elementen of net gericht op verdeelde aandacht, kunnen zij daar verbetering in boeken’, vertelt Sitskoorn. ‘Hetzelfde geldt voor de impact van revalidatie op verlammingsverschijnselen. En de verpleegkundige en verzorgende kunnen vanaf het begin werken aan het maken van contact en aandacht om gedrag te stimuleren. Begin wel vroeg in het proces, want hersenen grijpen direct aan op waar je aan blootgesteld wordt. Daarom mag je een patiënt die daar aan toe is, af en toe best uit zijn comfort zone halen: dat is goed voor het herstel.’

Jezelf uitdagen

Natuurlijk vraagt iedere NAH-patiënt om een individuele aanpak. Zijn er toch tips die de bestsellerauteur van Het Maakbare Brein en Ik2 – de beste versie van jezelf kan meegeven voor de praktijk? ‘Iedereen, met of zonder NAH, heeft baat bij een aantal basisprincipes om in goede mentale conditie te blijven. Denk aan voldoende slaap en bewegen, maar ook aan een verrijkte omgeving en aandachtstraining. Daarmee bedoel ik dat je jezelf uitdaagt om nieuwe dingen te proberen. Of dat nu bakken, salsadansen of een cursus Swahili volgen is: passie en intellectuele uitdagingen dragen enorm bij aan neuroplasticiteit.’

Breinkennis

Tot slot: wat steken verpleegkundigen op van de afsluitende lezing die Margriet Sitskoorn verzorgt op het NAH-congres in september? ‘Als je weet dat alles in de omgeving invloed uit kan oefenen op de hersenen, begrijp je het belang om meer te weten over hoe de hersenen zich regenereren en aanpassen. Die breinkennis kun je namelijk goed gebruiken om jouw NAH-patiënt uit te dagen en zo bij te dragen aan zijn herstel en ontwikkeling.’

Meer weten?

Tijdens het NAH-congres op 27 september verzorgt Margriet Sitskoorn een lezing over het kwetsbare brein met de laatste inzichten uit het hersenonderzoek en voorbeelden uit de praktijk over hoe je gebruik kunt maken van neuroplasticiteit. Meld je meteen aan!

Tekst: Naomi van Esschoten