Wilsbekwaamheid dementerenden meetbaar

Verminderd wilsbekwaam
Het recht van patiënten om zelf te beslissen over medische behandelingen die artsen voorstellen, ligt in de wet vastgelegd. Als dementerenden niet meer het vermogen hebben om hierover te beslissen, kunnen zij verminderd wilsbekwaam worden verklaard. Het is aan een arts om dit te beoordelen. Maar in de praktijk blijkt dat vaak erg moeilijk. Zo kan het gebeuren dat dementerenden ten onrechte het recht wordt ontzegd om mee te beslissen over hun behandeling.

Vermogens toetsen
Psychiater in opleiding Astrid Vellinga heeft daarom een meetinstrument ontwikkeld om het oordeel van de arts te ondersteunen. Hiervoor heeft zij ruim honderdvijftig ouderen geïnterviewd – zowel dementerend als niet-dementerend – met de zogenoemde vignetmethode. De vignetmethode presenteert allereerst informatie over een behandelkeus. Daarna toetst de methode verschillende vermogens van de patiënt, namelijk het vermogen om informatie te begrijpen, het vermogen om een keus te maken, het vermogen om te redeneren, en het vermogen om een situatie te waarderen. De methode blijkt een bruikbaar middel om een indruk te krijgen van de beslisvaardigheid van een patiënt.

Objectieve beoordeling
Uit haar interviews bleek dat dementerende ouderen wat beslisvaardigheid betreft niet veel verschillen van ouderen zonder dementie. Ook werd duidelijk dat de inhoud van de informatie over verschillende behandelkeuzes invloed had op de gemeten beslisvaardigheid. Verder merkte ze dat er weinig overeenstemming bestond tussen het oordeel van een arts, van een familielid, en de uitslag van de vignetmethode. Vellinga raadt artsen aan hun oordeel over wilsbekwaamheid te baseren op de gemeten beslisvaardigheid van de actuele behandelbeslissing. En om dit af te wegen tegen de ernst van de consequenties voor de patiënt. Ook is het mogelijk om informatie van de familie hierin te betrokken. Het meetinstrument kan een belangrijke rol spelen in de discussie over euthanasie bij dementerenden, maar ook bij dwangbehandelingen in de psychiatrie.

VUmc