De verzorging van overleden islamitische patiënten is anders dan die van niet-moslims. Zo zijn invasieve handelingen na het overlijden niet toegestaan. Uitvaartondernemer Siham Qoubaa* legt de verschillen uit.
1. Mag je als verpleegkundige een islamitische patiënt wassen na het overlijden?
Nee, zegt uitvaartondernemer Siham Qoubaa. De wassing moet gedaan worden door de moslimgemeenschap en volgens een rituele wassing. Wat je wel kunt doen: ogen sluiten, een handdoekje onder de kin en om het hoofd leggen om de mond te sluiten.
Omdat invasieve handelingen vanuit het islamitische geloof niet zijn toegestaan na overlijden, wordt de mond niet dichtgenaaid. Dat betekent dat een mond weer open komt te staan als er niets aan gebeurt.
Verder leg je de handen niet gevouwen op de buik, maar gestrekt langs het lichaam. Ook kun je de sieraden afdoen en deze apart bewaren.
2. Moet je katheters en infusen laten zitten?
Hoewel over het algemeen het advies is om bij overleden patiënten infusen en katheters te laten zitten en door een overledenenverzorger te laten verwijderen, geldt dat niet voor islamitische patiënten, zegt Qoubaa. De laatste verzorging bij overleden moslims gebeurt vaak door wasploegen van plaatselijke moskeeën, bestaande uit vrijwilligers.
Zij zijn niet geschoold om katheters en infusen te verwijderen en Qoubaa ziet dit dan ook regelmatig misgaan. Het bloeden is dan niet meer te stelpen, zeker omdat de wond vanuit het islamitische geloof niet mag worden dichtgenaaid.
Qoubaa raadt verpleegkundigen dan ook aan om katheters en infusen bij islamitische overledenen zelf te verwijderen. Haar tip is om een infuus al te verwijderen vóór het overlijden. ‘Verpleegkundigen kunnen vaak goed inschatten of iemand binnen enkele uren overlijdt en of het infuus nog zin heeft. Het staat ook netter voor de familie.
Bovendien kan familie soms lang denken dat een patiënt enkel ziek is. Met het verwijderen van een infuus geef je ook het signaal: het is klaar, de patiënt gaat overlijden. Dat draagt bij aan het rouwproces.’
3. Wat zijn verder de verschillen met niet-moslims?
Het lichaam moet zo rein mogelijk worden begraven, zegt het islamitische geloof. Dat betekent: geen invasieve handelingen, zoals het dichtnaaien van de mond, of een buikpunctie als de overledene veel vocht in het lichaam heeft. Ook oogkapjes – om te voorkomen dat de ogen open gaan staan en de oogballen inzakken – worden niet gebruikt.
4. Wat houdt een rituele wassing in?
Een wasploeg – bestaande uit moslimvrouwen als de overledene een vrouw is en moslimmannen bij een mannelijke overledene – wast eerst met lauwwarm water het lichaam. Daarna volgt een wassing met Sidr-water – water vermengd met lotusblad – en tot slot een wassing met water en kamfer.
Het lichaam wordt goed afgedroogd, de haren gekamd, de lijkwade geparfumeerd en het lichaam wordt in de lijkwade gewikkeld. ‘Door de wassing met het lauwwarme water gaan de grauwheid en bleekheid weg en krijgt de overledene echt weer kleur op de wangen, dat ziet er heel mooi uit,’ zegt Qoubaa.
Moslims vinden dat je uit respect met de overledene moet omgaan zoals met een baby’tje, dus heel rustig, voorzichtig en respectvol.
5. Is orgaan- of weefseldonatie mogelijk door islamitische overledenen?
Nee. Omdat er niet in het overleden lichaam gesneden mag worden, is dit niet mogelijk.
6. Klopt het dat een geamputeerd lichaamsdeel ook moet worden begraven?
Dat klopt. Elk deel van het lichaam moet begraven worden, vinden moslims.
7. Moet je sneller handelen omdat het lichaam van een moslim snel moet worden begraven?
De overledene moet zo snel mogelijk naar zijn laatste rustplaats worden gebracht, schrijft de islam voor. Als een lichaam in het land van herkomst wordt begraven, duurt het vaak een paar dagen voordat het meekan op een vlucht.
Tijdens de coronapandemie – en de gesloten grenzen toentertijd – moesten Nederlandse moslims noodgedwongen in Nederland worden begraven. Daardoor zijn er in korte tijd erg veel islamitische begraafplaatsen bijgekomen, zegt Qoubaa, en worden moslims nog steeds vaker in Nederland begraven. ‘Als een overleden moslim in Nederland wordt begraven, zorgen wij ervoor dat dat binnen 36 uur gebeurt. Dat kan wat tijdsdruk geven.’
* Siham Qoubaa is uitvaartondernemer bij Islamitische Uitvaartzorg Al-Qadr in Utrecht.
Jammer dat er slechts door één persoon informatie wordt gegeven.
De uitvoering van de levensbeschouwing van Moslims. zijn net zo veelzijdig als die van elk ander geloof. Dat geldt ook voor orgaandonaties.
Zie: https://www.transplantatiestichting.nl/verhalen/orgaandonatie-mag-van-de-islam#:~:text=Sommige%20moslims%20denken%20bijvoorbeeld%20dat,van%20een%20mensenleven%20geen%20verschil.
Mijn ervaring is ook dat toen ik een infuus bij een terminale patiënt verwijderde de familie ervan uit ging dat het weer beter ging.
Tip: overleg vroegtijdig met de zieke (als dat mogelijk is) en diens familie wat gewenst is.
Ik lees dat geamputeerde lichaamsdelen ook moeten worden begraven. Hoe werkt dit in praktisch wanneer iemand nog jaren leeft zonder een arm of (onder) been of ieder ander lichaamsdeel?
Wat gebeurd er tijdens zijn leven met het geamputeerde lichaamsdeel bedoel ik in deze?