‘Rebelse verpleegkundigen verbeteren de zorg’

Een rebelse verpleegkundige is een collega die positief afwijkt van de regels, stelt verpleegkundige en promovenda Eline de Kok. Er zijn er veel in Nederland. Is dat wenselijk: afwijken van de regels?

Eline de Koks moeder Giny was verpleegkundige en een voorbeeld voor haar dochter. Giny vertelde ’s avonds aan tafel hoe ze voor haar patiënten moest strijden in een soms strikt systeem.

En toen De Kok in haar voetsporen trad, daagde haar moeder haar uit om een verpleegkundige te worden die dicht bij haar eigen normen en waarden blijft. Maar ook een verpleegkundige die de status quo uitdaagt en de verpleegkundige praktijk verbetert.

De Kok houdt een sessie over rebels verpleegkundig leiderschap tijdens de Nursing Experience op 2 en 3 december 2025.

Wat versta je onder een rebelse verpleegkundige?

‘Een collega die positief afwijkt van de norm. Als verpleegkundige werk je natuurlijk volgens de regels en protocollen van je instelling, maar je weegt zorgvuldig af of je die op dat moment bij die patiënt moet toepassen. Want je bent ook de zorgprofessional die altijd zelf nadenkt.

Vaak blijft leiderschap van verpleegkundigen onzichtbaar, omdat ze van de officiële regels moeten afwijken om voor die ene patiënt goede kwaliteit van zorg of kwaliteit van leven te regelen. Het onzichtbaar blijven en onder de radar dingen regelen noem ik in mijn onderzoek rebels verpleegkundig leiderschap.’

Hebben verpleegkundigen altijd door dat ze onder de radar de regels ontwijken?

‘Dat denk ik niet. Ik schat dat 70% van de verpleegkundigen dingen onder de radar anders doet. Het is zonde dat rebelse leiderschapspraktijken zo weerbarstig zijn en zich vaak buiten het zicht van anderen afspelen. Het leidt tot snelle oplossingen die niet duurzaam en ook nog tijdrovend zijn.’ 

Zo weet De Kok dat veel verpleegkundigen zonder voorschrift medicatie meegeven na ontslag uit het ziekenhuis. Ze vertelt over ouders van een patiënt op de kinderafdeling die voor opname medicatie hadden gekregen voor na ontslag. Maar de thuisapotheek had niet de juiste dosering en zei tegen moeder: snij de zetpil maar doormidden. De verpleegkundige gaf de moeder een strip zetpillen met de juiste dosering uit de afdelingsapotheek. Dit is een voorbeeld van onbewust afwijkend gedrag.’

Heb je een voorbeeld van een verandering boven de radar?

‘In een ziekenhuis wilden de teams van de SEH en Orthopedie, patiënten met een acute heupfractuur sneller naar Orthopedie transporteren. Er was aanpassing van het zorgpad nodig, maar dat proces duurde best lang.

Op een avond besloten verpleegkundigen van beide afdelingen om proef te draaien op basis van wat al klaar was; dus een patiënt met een acute heupfractuur werd versneld opgenomen op Orthopedie. De volgende dag waren de leidinggevenden van beide afdelingen ontstemd, omdat het zorgpad nog niet af was.

De veranderkracht van de verpleegkundigen werd niet gezien, het ging alleen om het niet volgen van de regels. En dat terwijl de leidinggevenden pro verpleegkundig leiderschap waren. Het lukte hen niet om te denken: wat leren we van dit proefdraaien?’

Hoe behoud je een goede relatie met het team als je rebels bent?

‘Als je besluit af te wijken, dan doe je er goed aan dat te bespreken met je team en leidinggevende. Samen nadenken over de invloed van regels leidt tot steun voor het idee.

Bij veel rebelse verpleegkundigen zag ik dat ze zich bewust zijn van de grenzen in het team: waar kan ik schuren en wanneer moet ik een pas op de plaats maken. Ze snappen de relaties in het team maar ook daarbuiten goed. Ze weten welke tactiek ze nodig hebben om collega’s en leidinggevenden mee te krijgen.’

Dit artikel is een samenvatting van het interview met Eline de Kok dat eerder op nursing.nl verscheen.