5 vragen en antwoorden over fentanyl: deel 2

Bekijk hier het vorige artikel over fentanyl 

1. Is het plakken van een fentanyl-pleister officieel een voorbehouden handeling?

Het plakken van een fentanyl-pleister is geen voorbehouden verpleegkundige handeling. Patiënten in de thuissituatie kunnen de pleister ook zelf plakken. Sommige instellingen zien het plakken van de pleisters wel als risicovolle handeling, waarbij je dus goed op de hoogte moet zijn van alle ins en outs. Denk aan bijwerkingen, risico’s voor intoxicatie en onjuist gebruik.

2. In de bijsluiter van de fentanyl-pleisters staat dat je ze niet mag knippen. Toch adviseren (huis)artsen dit soms. Mag het nu wel of niet?

Nee. De pleisters zijn niet bedoeld om te knippen. Als je ze knipt, verliezen ze hun werkzaamheid en nauwkeurigheid. De minimale dosering van de fentanyl-pleister is 12 mcg/uur. Ook als een pleister loslaat, mag je deze niet opnieuw vastplakken. Vervang de pleister in dat geval, zodat je weer weet hoeveel medicatie de pleister vanaf dat moment af zal geven.

3. In het artikel staat dat je beter niet kunt douchen met een fentanyl-pleister. Is het belangrijk om te douchen voor het aanbrengen van een nieuwe pleister? En mag je wel douchen met Tegaderm over de pleister?

Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) raadt in haar farmacotherapeutische richtlijn Pijnbestrijding inderdaad af om te douchen met een fentanyl-pleister. De kans is te groot dat deze toch vervroegd losraak. De belangrijkste reden is echter dat door verhoging van de lichaamstemperatuur door douchen, de fentanyl versneld opgenomen kan worden. Bij de pleisters kan die versnelde opname optreden bij zowel centrale als lokale verwarming van de huid. Tegaderm over de pleister voorkomt de versnelde opname door warmte dus niet (centrale opwarming heeft ook effect). Laat de patiënt douchen op de wisseldag, net voordat je de nieuwe pleister wilt gaan plakken.
– Tip: Wees alert op koorts. Bij koorts goed de pijnscore in de gaten houden, en in overleg met de arts de pleister eerder verwisselen (omdat de fentanyl door de hogere temperatuur sneller wordt opgenomen en dus eerder uitgewerkt kan zijn).
– Tip: Gebruik ook geen kruik op de plaats van de pleister en adviseer de patiënt om niet in de hete zon te gaan zitten.

4. Moet je de fentanyl-pleister steeds op een andere plek plakken?

Ja, liefst elke keer op een andere plaats. Er kan in sommige gevallen een allergische reactie optreden op de pleister. Lijmresten die blijven zitten kun je verwijderen met een watje met (baby)olie.

5. Als je een nieuwe pleister plakt, moet je de oude dan nog even laten zitten?

Nee, je verwijdert de oude en plakt dan de nieuwe op. Omdat elke pleister een reservehoeveelheid fentanyl bevat, zal ook de oude pleister nog fentanyl afgeven terwijl je een nieuwe plakt. Dan bestaat het risico op overdosering. Het duurt ongeveer zes tot twaalf uur voordat de pleister optimaal werkt; dan is een bloedspiegel opgebouwd. Bij het verwijderen van de pleister duurt het ongeveer net zo lang voordat de spiegel weer zakt.

Met dank aan: Marion Giesberts (verpleegkundig onderzoeker bij de Hogeschool Arnhem en Nijmegen), Paul Vogelaar (verpleegkundig consulent palliatieve zorg) en Eric de Roode (verpleegkundig specialist pijnbestrijding).Noot van de redactie: Fentanyl intraveneus is in dit artikel niet behandeld, omdat algemeen verpleegkundigen hier weinig mee te maken hebben. Kennis van beademing van de patiënt is noodzakelijk voor verpleegkundigen die werken met fentanyl iv, omdat bij deze manier van toediening risico bestaat op een ademhalingsdepressie.