‘Ga op zoek naar het verhaal van je patiënt’

Dit is een bijdrage van Nursing congressen en valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie. 

Patiënten gedragen zich vaak niet ineens heel anders. Hoe krijg je er de vinger achter dat er iets aan het veranderen is? En wat kun je dan doen? Meer dan je denkt, vertelt specialist ouderengeneeskunde Ester Bertholet. ‘Vaak kun je met eenvoudige ingrepen veel verbeteren in de kwaliteit van leven.’

Je kent ze vast wel: de patiënt bij wie je liever geen koffie drinkt omdat de kopjes niet schoon zijn. De oudere heer die vaak seksueel getinte opmerkingen maakt terwijl zijn vrouw zich opgelaten voelt. En de dame die altijd rustig op de bank zit en alle zorg over zich heen laat komen. ‘Bij alle drie kan sprake zijn van hersenschade die bijvoorbeeld leidt tot moeite met alledaagse handelingen, ontremming of apathie’, schetst Ester Bertholet. ‘Maar omdat het gedrag subtiel verandert of je iemand niet op een andere manier kent, krijg je geen niet-pluisgevoel.’

Kennis combineren

Sinds 2011 heeft Bertholet een speciale praktijk ouderengeneeskunde in Velp en Arnhem waarin ze huisartsen ondersteunt bij het begeleiden van ouderen met ingewikkelde problemen. ‘Tijdens mijn studie geneeskunde kwam ik in aanraking met ouderenzorg. Maar in de klinische geriatrie en later als huisarts miste ik de verdieping om bijvoorbeeld ook te kijken naar mensen hun copingmechanismen, normen en waarden en karakter. Die verdieping vond ik in de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde en mijn werk in het verpleeghuis. Die gecombineerde kennis breng ik met mijn eigen praktijk nu ook naar de eerste lijn.’

Mensenkennis

Dat blijkt een gat in de markt. Zo krijgt haar concept al navolging op verschillende plekken in Nederland en geeft Bertholet regelmatig lezingen aan verpleegkundigen én ouderen zelf over ouder worden. ‘Bij onbegrepen gedrag is het belangrijk om niet alleen naar de ziekte te kijken, maar ook naar het verhaal van de patiënt te luisteren en je mensenkennis in te zetten. Dan kun je veel onbegrepen gedrag oplossen zonder dat je ingewikkelde kunstgrepen hoeft toe te passen. Dat is prettig voor de patiënt, je werk wordt leuker én het maakt je een betere hulpverlener.’

Naar buiten zwiepen

Een goed voorbeeld van onbegrepen gedrag is als iemand iets ziet dat jij niet ziet. ‘Het ligt voor de hand om iemand gerust te stellen, maar daarmee maak je de patiënt vaak alleen maar angstiger! Neem het dus serieus en ga op zoek naar de oorzaak’, tipt Bertholet. ‘Zo was een man met een delier bijzonder boos dat de kamer elke dag vol met bezoek zat die zijn koffie en taart kwam eten. Terwijl de oorzaak van het delier werd behandeld, spraken we met zijn vrouw af dat zij het niet-bestaande bezoek telkens de deur uit zou zetten. Zij kreeg er op het laatst zelfs lol in om de laatste ‘plakker’ met grof geweld buiten te zwiepen.’

Niet medisch

De oorzaak – en de oplossing – liggen bij ouderen lang niet altijd op alleen het medische vlak. ‘Een Indische man, die vanuit zijn cultuur wel gewend was aan het ‘zien’ van overledenen, had opeens veel last had van nachtelijk ongewenst bezoek. De huisarts stelde voor om haloperidol voor te schrijven. Maar dat werkt in dit geval niet: meneer was niet psychotisch. Toen ik vroeg hoe ze hier eerder mee waren omgegaan, kwamen we tot de oplossing: het huis energetisch laten reinigen.’ Verder kan iemands karakter leiden tot onbegrepen gedrag: een oudere narcistische patiënt kan je telkens weer vragen of je wel echt verpleegkundige bent, en iemand met borderline kan voortdurend je grenzen opzoeken.’

Rare snuiter

Tot slot: hoe kun je nou inschatten wanneer gedrag vraagt om een nadere blik? ‘Luister naar je gevoel’, adviseert Ester Bertholet. ‘Verbaas je je over iemands gedrag? Voel je irritatie? Of ben je opgelucht als je de deur uitstapt? Deel dat gevoel met je collega’s. Als zij hetzelfde ervaren, is dat een beginpunt om het verhaal van je patiënt in kaart te brengen. Zo kreeg ik ooit van een huisarts een patiënt verwezen die hij typeerde met twee woorden: rare snuiter. Dat viel reuze mee: de oud-hoogleraar had beginnende dementie. De huisarts had dat niet gemerkt, maar voelde wel haarfijn aan dat er iets niet klopte.’

Meer horen van Ester Bertholet?

Ester is spreker op Nursing congressen. Zie hier op welke congressen zij spreekt.

Tekst: Naomi van Esschoten