Wondinfectie: het verschil tussen infectie en inflammatie

In elke wond zitten micro-organismen. Wanneer spreek je van een wondinfectie, op welke signalen let je en wat is het verschil met inflammatie? Een opfrislesje.

Infectie en inflammatie worden nog wel eens met elkaar verward, maar er is een duidelijk verschil. Inflammatie is een normaal onderdeel van het wondgenezingsproces, infectie niet.

Niet lang na het ontstaan van een wond treedt inflammatie op. Dit heeft als functie om het wondbed op natuurlijke wijze te reinigen.¹ Ontstekingsmediatoren zoals prostaglandinen en histamine zorgen voor vaatverwijding in het wondgebied. Hierdoor kunnen granulocyten (specifieke witte bloedcellen) de wond bereiken. Ze ruimen dode cellen op en maken bacteriën onschadelijk; een proces dat fagocytose heet. Exsudaat (wondvocht) is een product van het ontstekingsproces.

Wondkweek: nut en methoden

Een wondkweek heeft alleen nut bij het vermoeden van een wondinfectie. Elke wond is gecontamineerd met micro-organismen, dus dat een kweek micro-organismen aantoont is geen verrassing. Routinematig kweken is daarom zinloos.

Een wondkweek is wel geïndiceerd als een wondinfectie is vastgesteld of als je die vermoedt. Dat wil zeggen: bij wonden die ondanks de juiste behandeling niet genezen en bij tekenen van een uitbreidende of systemische infectie.² Met een wondkweek wordt onderzocht welke micro-organismen de wondgenezing belemmeren.

Er zijn verschillende methoden om een monster af te nemen. Je kunt wondvocht opzuigen (minder vaak gebruikt), een biopt laten doen (duur, arbeidsintensief, invasief en pijnlijk), of met een kweekstokje over de wondbodem gaan. Die laatste manier is veel makkelijker en minder invasief dan een biopt en wordt daarom het meeste gebruikt.

Geïnfecteerde wond behandelen

Net als in veel andere gevallen bestaat er geen one-size-fits-all-behandeling voor geïnfecteerde wonden. De behandeling kan lokaal en/of systemisch zijn. Lokale behandeling bestaat uit debridement, reiniging en antimicrobieel verband met bijvoorbeeld zilver, jodium, koper of medische honing. Het IWII adviseert pas na 2 weken te evalueren of het antimicrobieel verband voldoende effect heeft.²

Mogelijk heeft het zin om verschillende soorten antimicrobieel verband (zoals zilver of medische honing) om de 2-4 weken te roteren, maar hier moet nog meer onderzoek naar worden gedaan.* Lokale antibiotica moeten alleen in heel specifieke gevallen worden gebruikt, bijvoorbeeld metronidazol gel tegen onaangename geur bij een oncologisch ulcus. Systemische antibiotica worden ingezet bij wonden met uitbreidende of systemische infectie. ²

Biofilm en infectie²

Je spreekt van biofilm wanneer micro-organismen in een wond samen een cluster vormen en beschermd worden door een zelfgeproduceerde extracellulaire matrix (een soort raamwerk rond en tussen de cellen).

Biofilm is slecht nieuws voor een patiënt met een wond: deze vertraagt of verhindert de wondgenezing behoorlijk én is vrij goed bestand tegen antibiotica en antiseptica. Het IWII adviseert om biofilm te behandelen met chirurgisch, scherp of mechanisch debridement, gecombineerd met lokale antiseptische middelen.

In tegenstelling tot wat eerder wel eens gedacht werd, is biofilm in een wond niet met het blote oog te zien. Dit zijn indicaties dat de wond een biofilm heeft:

• secundaire tekenen van infectie.
  vertraagde wondgenezing ondanks optimale behandeling met antibiotica en antiseptica;
• toegenomen exsudaat;
• chronische inflammatie;
• brokkelig (hyper)granulatieweefsel;

Dit is een verkorte versie van een eerder verschenen Nursing-artikel. Voor het volledige artikel klik hier.

Noten

* Dit artikel is nagelezen door Jolanda de Graaf, zzp wondverpleegkundige (www.venart.nl). Ze is adviseur en docent/trainer op het gebied van wondzorg en compressietherapie. De Graaf: ‘Naar mijn idee wordt wondbeleid wel eens te snel aangepast. Het is belangrijk om tijdens het proces andere vertragende factoren aan te pakken, zoals medicatie en leefstijl. Genezing is namelijk systemisch, en een wondverband is niet zaligmakend. Geef een product daarom een kans en verander niet te snel van koers.’

1 Legerstee R, Lassing T. Leg infectie aan de ketting. Nederlands Tijdschrift Voor Wondzorg. 2021.

2 International Wound Infection Institute (IWII) Wound Infection in Clinical Practice. Wounds International.2022.

3 Vilans protocollen (Achtergrondinformatie Wondkweek en Werkinstructie Wondkweek afnemen), geraadpleegd augustus 2024

4 Duijn S van, Deelen M. Wat is de beste methode wanneer je een wondkweek afneemt. WCS Nieuws juni 2019.