'Als verpleegkundige zou je spierverlies moeten herkennen'

Sarcopenie tast spiermassa aan en ondermijnt mobiliteit, zelfredzaamheid en herstel. Jij als verpleegkundige staat dichtbij de patiënt en kunt zo vroegtijdig spierverlies signaleren én helpen dit proces te vertragen.

Maar hoe pak je dit aan? Daar kom je achter tijdens het congres Voeding op 10 oktober 2025, waar dr. Hinke Kruizenga, diëtist-onderzoeker bij Amsterdam UMC en coördinator van het platform Voeding & Beweging NU, een van de sprekers is.

Zijn er signalen waar je extra alert op moet zijn als je patiënt vermagert of zijn eetlust verliest?

‘Het is belangrijk om ook te kijken naar andere klachten. Bijvoorbeeld verminderde eetlust, toegenomen vermoeidheid, of praktische dingen zoals: lukt het om boodschappen te doen of te koken.

Daarnaast is het ook van belang om gewichts- en krachtverlies in de gaten te houden. Wanneer iemand ziek is, gaat het verlies aan spiermassa heel snel, dat kan zomaar 1 kilo spier per week zijn. Het probleem is dat het ongeveer een half jaar duurt om deze ene kilo terug te krijgen.  

Dus zeker wanneer iemand langdurig of vaker ziek is, nemen de lichamelijke mogelijkheden af. Daarom is het belangrijk dat we binnen de zorg met alle disciplines problemen met eten of bewegen op tijd herkennen om dit verlies aan spiermassa te voorkomen.’  

Hoe kun je ervoor zorgen dat het verlies aan spiermassa beperkt wordt? En waar staan de verpleegkundigen in dit proces? 

‘Je voorkomt schade vooral door goed te eten, met extra aandacht voor eiwitten. Maar alleen eten is niet voldoende, het gaat ook om in beweging blijven. Daarom is het belangrijk dat je op tijd de juiste personen inschakelt, dus diëtist of fysiotherapeut, maar bijvoorbeeld ook de mantelzorger.  

Veel mensen weten inmiddels wat de impact is van ondervoeding en spierafname, nu breekt de fase aan dat het belang van het op tijd herkennen groeit, en dat iedereen het ziet als zijn verantwoordelijkheid.

Dus probeer weg te blijven van dit soort gedachten: “Dat doet de fysiotherapeut of de diëtist wel”. Het gaat erom dat we met elkaar oorzaken opsporen. Daarna kunnen we het onderdeel maken van de totale medische diagnostiek en behandeling.

De verpleegkundige heeft een grote rol als coördinator van de zorg binnen dit thema. Maar het is ook logisch dat je niet zit te wachten op nog meer lijstjes die ingevuld moeten worden. Het moet dus geïntegreerd worden in de volledige anamnese. Daarnaast moet het niet alleen gescreend worden, er moet ook een behandelplan of protocol aan verbonden zijn.’

Zijn er praktische voorbeelden van hoe de integratie en samenwerking verbeterd kan worden?

Een mooi voorbeeld is het project Pitstop Voeding & Beweging in het Amsterdam UMC. Hierbij werken fysiotherapeuten, diëtisten en verpleegkundigen samen om per afdeling te kijken wat er beter kan. Een ander voorbeeld die aansluit op het tegengaan van spierverlies is het OPRAH project, voor patiënten na een oncologische operatie. Het biedt ondersteuning bij het herstel thuis, met focus op beweging en eiwitinname, we gaan hier dieper op in tijdens het congres.’ 

Wat kunnen we nog meer verwachten van het congres? 

‘Het draait om voeding als vast onderdeel van de behandeling: uitgelegd op een praktische en onderbouwde manier. We bespreken hoe je voeding structureel integreert in je dagelijks werk en hoe je daarmee bijdraagt aan sneller herstel en behoud van spiermassa, bijvoorbeeld rondom een operatie of bij sarcopenie door veroudering.  

We gaan in op de interactie tussen voeding en medicatie en we ontkrachten fabels over voeding in de zorg. Samenwerking tussen zorgprofessionals en het stellen van de juiste diagnose met passende interventies staan centraal. Kortom: voeding als essentieel onderdeel van goede zorg.’ 

Wil je meer weten over voeding en hoe je dit als verpleegkundige kunt integreren in de praktijk? Klik dan hier voor meer informatie over het Leerboek Voeding.