Cliënt wil wekenlang niet douchen, en andere dilemma's bij ouderen

Wat doe je als je cliënt met slikproblemen geen gemalen voedsel wil? Of al wekenlang niet wil douchen? Als stagiaire of beginnende verpleegkundige kun je je onzeker voelen bij de dilemma’s die je tegenkomt in de zorg.

Oudere cliënten hebben in hun lange leven hun eigen gewoontes en opvattingen ontwikkeld. Wanneer ze in een zorgtraject komen en dingen ineens anders moeten, kan dat weerstand oproepen.

Eigen gewoontes

‘De cliënt heeft er uiteraard niet voor gekozen om zorgafhankelijk te worden. Hij komt ineens in een systeem terecht en dat kan best pittig zijn’, zegt zorgethicus, docent en verpleegkundige Jasmijn de Lange*. ‘Zeker bij dilemma’s is het belangrijk dat voor ogen te houden. Dat helpt een dieper begrip te ontwikkelen voor de wensen en behoeften van de cliënt en zijn naasten.’

Je eigen gewoonten en opvattingen werken natuurlijk ook door in je zorgverlening. De Lange: ‘Wees je daarvan bewust. Soms lijkt iets een puur praktische aangelegenheid, terwijl er veel meer achter zit, zoals bij wassen. Iedere verpleegkundige kent situaties waarin hun eigen hygiënenormen sterk verschillen van die van cliënten.

Als iemand zich een week niet wil wassen kun je denken: dat hoort niet, dat is onhygiënisch. Maar dat we ons zo vaak douchen, is echt iets van de laatste 20 jaren. Vroeger was het heel normaal om maar eens in de paar weken in bad te gaan. Stel jezelf de vraag: komt iemands gezondheid of veiligheid in gevaar, of vind ik dat het anders moet door mijn eigen opvattingen?’

Pluis het dilemma uit

Dilemma’s zijn niet voor niks dilemma’s. Ze hebben geen pasklaar antwoord, want iedere situatie is uniek. Ze vragen van jou om heel zorgvuldig na te denken: welke normen en waarden spelen een rol voor de betrokkene(n)? Welke gevolgen heeft het uitvoeren of nalaten van een handeling voor de cliënt of zijn omgeving?

De Lange: ‘Zonder informatie kun je geen goed onderbouwde beslissing nemen. Dan val je terug op protocollen of ‘hoe het hoort’ terwijl dat in die situatie misschien niet de beste uitkomst geeft. Zorg dus dat het dilemma voor jou helder is vanuit verschillende perspectieven en bespreek de situatie met een collega.’

Deze 4 stappen helpen om een dilemma uit te pluizen: ¹

1. Verkennen
   Wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?
2. Onderzoeken
   Wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) spelen mee?
3. Afwegen
   Weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan?
4. Besluiten
   Zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.

Noten

1. Bolt L.L.E., Verweij, M.F. & Van Delden, J.J.M. (2010). Ethiek in praktijk. Van Gorcum Educatief.

*Dit is een ingekorte versie van een eerder geplaatst artikel. Lees het volledige artikel hier, of kom voor meer informatie naar het congres Omgaan met complex gedrag in de ouderenzorg op 19 november in Utrecht!