'Ondervoeding bij ouderen is niet altijd zichtbaar'

Ondervoeding is niet gemakkelijk te herkennen. Het is een misvatting, ook onder verpleegkundigen, dat kijken en observeren voldoende is.

Dat zegt dr. ir. Hinke Kruizenga, diëtist-onderzoeker bij het VUmc in Amsterdam en projectleider van de Stuurgroep Ondervoeding in Nursing november. Kruizenga: ‘Bij ondervoeding denk je al snel aan vermagerde patiënten, maar dat hoeft beslist niet het geval te zijn. Het gaat niet om de body mass index (BMI), maar om het spiermassaverlies. Als iemand te weinig spiermassa heeft, maar wel veel vetmassa, dan zie je dat aan de buitenkant niet. Daarom is het van belang om te weten wat de vetvrije massa of VVMI van een patiënt is. De vetvrije massa is het lichaamsgewicht verminderd met de vetmassa, en bestaat uit spieren, botten en water. De diëtist kan de vetvrije massa bepalen met een bio-impedantiemeting.’

‘Leer ouderen dat een beschuitje met jam geen goed ontbijt is’ 

Ook Canan Ziylan, docent verpleegkunde aan de Hogeschool Rotterdam, noemt het een wijdverbreide fabel dat ondervoeding zichtbaar is. Ziylan, die binnenkort promoveert op ondervoeding bij ouderen: ‘Een wijkverpleegkundige zei tegen me: ik heb zoveel ervaring in de zorg, ik kan aan het gezicht of lijf van een patiënt wel zien wat er aan de hand is. Een misverstand. Als je aan het vermagerde lichaam van een patiënt kunt zien dat hij afgevallen is, dan is het vaak al te laat. De ondervoeding is dan vaak in zo’n ver stadium dat het heel moeilijk wordt om die negatieve spiraal terug te draaien.’ Toch ligt het probleem ook bij ouderen zelf, zegt Ziylan. ‘We moeten ouderen leren dat een kopje thee en een beschuitje met jam geen goed ontbijt is. En dat elke dag een ei, kaas, vlees en noten eten geen luxe is, maar noodzakelijk om de spiermassa in stand te houden.’ In de thuiszorg kunnen verpleegkundigen daar ook op letten: vraag eens of je even in de koelkast mag kijken, stel eens voor om de boterham te beleggen met kaas in plaats van jam… het helpt allemaal.’

Canan Ziylan zal een workshop geven op het congres Werken met Kwetsbare Ouderen op 10 oktober 2018 in de Reehorst in Ede. Bezoek dit congres. 

Lees ook het premium artikel Ondervoeding: grijp in voor het te laat is