Apenpokken of monkeypox: dit moet je weten als verpleegkundige

De afgelopen dagen deden zich in Europa meer dan 100 gevallen van apenpokken voor – en nu ook 6 in Nederland. Wat moet je als verpleegkundige weten? Nursing beantwoordt enkele belangrijke vragen.

1 Wat is apenpokken of monkeypox?

Apenpokken (officieel monkeypox) is een virusinfectie die vooral in West- en Midden-Afrika voorkomt, maar die nu ook in Europa de kop opsteekt. Het virus komt voor bij knaagdieren, maar ook mensen kunnen besmet worden.¹

2 Wat zijn de symptomen van apenpokken?

Het RIVM meldt²: de verschijnselen van een besmetting met monkeypox lijken op die van een besmetting met pokken, maar verloopt in het algemeen veel milder. De ziekte begint vaak met:

• koorts
• hoofdpijn
• spierpijn
• gezwollen lymfeklieren
• rillingen
• moeheid

Na 1-3 dagen ontstaat huiduitslag die meestal in het gezicht begint en die daarna over het hele lichaam verschijnt. Deze uitslag begint met vlekken die overgaan in blaasjes. Nadat de blaasjes indrogen blijven korsten over die uiteindelijk na 2-3 weken van de huid afvallen.

‘Meestal verdwijnen de huidafwijkingen weer na 2-5 weken’, legt internist-infectioloog Chantal Bleeker-Rovers (RadboudUMC) uit.³ ‘De meeste mensen herstellen daar gewoon van. Maar een deel krijgt complicaties, zoals een longontsteking of een hersenontsteking, en kan daaraan overlijden.’

Verder schrijft minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers in een kamerbrief¹ dat de apenpokken die op dit moment in Europa vastgesteld zijn, minder algemene verschijnselen zoals koorts en hoofdpijn lijken te veroorzaken, maar meer lokale huidafwijkingen. Het is nog onduidelijk of dit komt doordat het virus mogelijk veranderd is.

3 Hoe verspreidt het apenpokkenvirus zich?

De meeste mensen krijgen de ziekte na contact met een besmet mens of dier. Besmetting kan plaatsvinden via de huid (waaronder blaasjes en korstjes). Ook kan het virus zich verspreiden via druppels uit blaasjes of uit de mond-keelholte, maar niet via zwevende druppeltjes in de lucht.²

4 Welke beschermende middelen moet je dragen?

Verpleeg je een patiënt die apenpokken heeft of bij wie je dit vermoedt, dan adviseert een woordvoerder van RIVM het contact/druppel isolatieprotocol te gebruiken. Dat wil zeggen dat je handschoenen, schort met lange mouwen, spatbril en FFP2-masker draagt. Daarnaast is handhygiëne (water en zeep of desinfectans) op de gebruikelijke momenten belangrijk.

5 Welke isolatiemaatregelen gelden bij apenpokken?

Een patiënt met apenpokken moet in thuisisolatie gaan en worden getest. De isolatie mag worden opgeheven als de test negatief is of totdat de huid volledig is genezen. Belangrijk daarbij is dat ook de korstjes die na de blaasjes ontstaan besmettelijk zijn. Als de patiënt opgenomen moet worden, dan zal dat voorlopig in strikte isolatie in een van de universitaire centra gebeuren, schrijft minister Kuipers.¹

6 Kunnen/moeten zorgmedewerkers gevaccineerd worden tegen apenpokken?

Bij risicovol contact met een besmet persoon (zoals contact met de huidlaesies zonder beschermende middelen) wordt een vaccin aangeboden, aldus een woordvoerder van RIVM. Bij niet-risicovol contact (bijvoorbeeld geen direct fysiek contact met de patiënt) is dat niet het geval. Bij risicovol contact word je gemonitord door de GGD. Zo wordt gevraagd dagelijks je temperatuur en eventuele klachten voor te geven.

Het vaccin dat bij risicovol contact wordt aangeboden is het pokkenvaccin, dit werkt ook tegen apenpokken. Dit vaccin heeft Nederland al. Het vaccin werkt het beste als het binnen 4 dagen na het risicovolle contact wordt toegediend. In Nederland is tot 1974 gevaccineerd tegen pokken. Het is te verwachten dat deze vaccinatie nog steeds bescherming biedt tegen apenpokken.¹

7 Zijn er medicijnen tegen de apenpokken?

Er is een geregistreerd middel tegen apenpokken voor opgenomen patiënten met ernstige klachten, maar dit is beperkt beschikbaar.² Andere mogelijke medicijnen tegen apenpokken zijn helaas nog niet op grote schaal op mensen getest.⁴

1 Kamerbrief over apenpokken (monkeypox), Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 21 mei 2022
2 Monkeypox (apenpokken), RIVM, geraadpleegd 23 mei 2022
3 Vijf vragen over de huidige uitbraak van monkeypox, Radboudumc, geraadpleegd 23 mei 2022
4 Apenpokkenvirus verspreidt zich over de wereld, Medisch Contact, 20 mei 2022