Tips: zo pak je als verpleegkundige eenzaamheid aan

Eenzaamheid bij ouderen is de afgelopen tien jaar niet afgenomen, blijkt uit onderzoek van NIVEL. Hermion van den Broek, voormalig manager Kwaliteitszorg bij Cordaan en betrokken bij het thema Eenzaamheid in Amsterdam, noemt tips hoe je als verpleegkundig in de thuiszorg om kunt gaan met eenzaamheid.

• Zoek naar een oplossing die wederkerig is: ‘Het principe van wederkerigheid werkt vaak goed tegen eenzaamheid. Dan is de cliënt zelf ook van nut en dat vinden de meeste mensen een prettig idee. Niet alleen zorg en aandacht ontvangen maar zelf ook iets kunnen geven. Het is mooi als er een gelijkwaardige relatie ontstaat. Zoals bij Seniorenstudent: een student die moeite had met Frans op school, bezocht een vrouw die vroeger lerares Frans was, en hem kon overhoren. Of OOPOEH, waar ouderen zorgen voor een dier.’
• Geef een zetje in de rug: ‘Soms zouden mensen heel graag contact willen met die ene buurvrouw die elke dag even zwaait als ze langsloopt, of met de neef van vroeger, maar durven ze niet de eerste stap te zetten. Het kan helpen als je bijvoorbeeld de eerste keer meegaat naar de dagopvang, of voorstelt die neef op te bellen en uit te nodigen. Soms verwachten we in het kader van zelfmanagement en eigen regie dat iemand het helemaal zelf moet doen, maar dat steuntje in de rug kunnen ze vaak goed gebruiken.’
• Neem even afstand om te zien of er écht eenzaamheid in het spel is: ‘Er zijn twee valkuilen waar verpleegkundigen in kunnen stappen: ze zijn handelingsverlegen, en durven niet dieper op de gevoelen van eenzaamheid in te gaan. Er rust nog wel een taboe op eenzaamheid. Mensen vinden het niet fijn om toe te geven dat ze eenzaam zijn. Een andere valkuil van verpleegkundigen is dat ze direct in de doe-modus gaan staan, en actie ondernemen om de eenzaamheid weg te nemen. Het is belangrijk om bij vermoedens van eenzaamheid een stap terug te doen en te bedenken: wat speelt hier nu echt? Is mevrouw ernstig eenzaam? Wat is de oorzaak? Of zit ze in een rouwproces na het overlijden van haar man, waarbij verdriet en eenzame gevoelens normaal zijn? In deze maakbare maatschappij lijkt het alsof we altijd gelukkig moeten zijn. Dat zijn we niet, en ouder worden gaat soms nu eenmaal gepaard met gevoelens van eenzaamheid. Als iemand even niet gelukkig is, dan hoef je niet direct in te grijpen. Maar als iemand zich structureel eenzaam voelt, dan is het zeker belangrijk om hier iets mee te doen. Toch denk ik dat we niet de illusie moeten hebben dat we àlle gevoelens van eenzaamheid kunnen weghalen.’
• Probeer te achterhalen waar iemand gelukkig van wordt: ‘Het is als verpleegkundige niet primair je taak om eenzaamheid te voorkomen, maar het is wel belangrijk dat je er iets mee doet, als je het signaleert. Tijdens het geven van wondzorg kun je erachter komen hoe iemand zich voelt, en ook vragen naar wat hem gelukkig maakt. Vervolgens kun je de sociale kaart van de gemeente erop naslaan om te zien waarnaar je je cliënt kunt doorverwijzen.’
• Zorg dat je op de hoogte bent van onderzoek en interventies bij eenzaamheid: ‘Er wordt veel onderzoek naar eenzaamheid en de bestrijding ervan gedaan. Zo is bijvoorbeeld bekend dat groepsinterventies bij eenzaamheid vaak beter werken dan interventies op individueel niveau en dat de kwaliteit van het sociaal netwerk veel belangrijker is dan de omvang van dat netwerk.
• Zorg ervoor dat je bekend bent met de tools, zoals die van Movisie: ‘”Wat werkt bij de aanpak van eenzaamheid” is een handige tool voor verpleegkundigen.’

Klik hier voor vijf punten uit het actieplan voor Eenzaamheid dat minister De Jonge van VWS onlangs lanceerde >>

Uit onderzoek van NIVEL blijkt dat eenzaamheid onder ouderen de afgelopen tien jaar niet is afgenomen >>