Gastblog: 'Eigen regie tot het einde'

In mijn werk als wijkverpleegkundige krijg ik met enige regelmaat te maken met stervensprocessen. Meestal gaat het om mensen die overlijden als gevolg van een ziekte of ouderdom. Ik ervaar het als heel bijzonder om in een periode die zo intiem en intens is naast de stervende en zijn of haar familie te mogen staan. Heel mooi ook om te zien dat mensen ook op dit vlak steeds meer zelf de regie in handen nemen en keuzes maken die bij hen passen. Maar nog nooit had ik iemand begeleid tijdens een euthanasietraject. Tot nu…

De afgelopen weken mocht ik een man van 89 jaar begeleiden. Ik kende hem nog maar enkele maanden. Hij was bij ons in zorg gekomen in verband met verwaarlozing en oedemateuze benen. Een eigenzinnige man die zijn toegenomen afhankelijkheid niet kon verteren. Hij was een prachtig voorbeeld van hoe lichaam en geest met elkaar vervlochten zijn. Hij WILDE niet meer, dus KON zijn lichaam niet meer. Zijn benen wilden hem letterlijk niet meer dragen. Op bed liggen –Hoe lang nog, maanden, jaren?- was voor hem geen optie. Hij had al te lang geleefd, vond hij zelf. En hoewel ik hem zeker een zorgmijder zou noemen, mij vertrouwde hij al snel.

‘Hanneke, ik wil euthanasie! Wil jij me daar bij helpen?’

Er volgden intensieve gesprekken. Met mij, de huisarts, andere artsen…Hij moest iedereen overtuigen van zijn “uitzichtloos en ondraaglijk lijden”. En dat deed hij, al vond hij alle kritische vragen over het hoe en waarom soms moeilijk en emotioneel. Ik legde hem uit waarom het nodig was, die vragen, die gesprekken. En dat begreep hij ook wel. Zijn vrouw had jaren geleden euthanasie gekregen, dus hij kende de stappen in het proces. Uiteindelijk kon iedereen zich in standpunt vinden en was daar het verlossende woord:

 “Vrijdag gaat het gebeuren! Wil jij erbij zijn?’

Toen hij dag en tijd eenmaal wist, was het alsof hij een metamorfose onderging. Hij leek wel een ander mens, lichter, vrolijker. Zijn stem klonk luider, zijn gehoor werd beter, hij had meer energie en hij vertelde honderduit, over vroeger en over dingen die zijn familie nog voor hem moest regelen. Regelmatig zei hij: “Ja, dat is het leven!” Met zijn mooie Amsterdamse accent.

Hij was zo vrolijk dat we hem enkele malen vroegen of hij er nog wel achter stond. Achter zijn besluit. Dan zei ‘ie: “Ja hoor, waarom niet?” Heel laconiek, volkomen overtuigd dat dit voor hem de enige weg was. Dat was zó bijzonder om te zien!

En toen, die vrijdagmiddag, was het dan zover. Dit was zijn moment. Hier hadden we  – ook ik – naartoe geleefd. In mijn verbeelding zag ik de hemelpoort al wijd open staan. Er werd op hem gewacht. Die overtuiging deelden we. Voordat de arts kwam, maakten we een bijna surrealistisch uur door, meneer, twee familieleden en ik. Over koetjes en kalfjes praatte hij, over vroeger, en over waar zijn schoonzus bepaalde dingen kon vinden in zijn huis. Er hing nauwelijks spanning. Als we niet beter wisten, leek dit een gewone middag. Totdat de huisarts kwam, samen met een huisarts in opleiding. Meneer schudde ons allemaal de hand. Hij bedankte ons voor alles wat we voor hem gedaan en betekend hadden. Nu was er wél emotie. Gelukkig maar, zou ik bijna zeggen. Want het was toch niet niks. Met de huisarts had ik afgesproken dat hij en zijn collega zich zouden richten op de uitvoering van de euthanasie, en ik op de begeleiding van meneer en zijn zwager. We vulden elkaar goed aan, ieder vanuit zijn rol en kwaliteiten. Een infuus had hij eerder die middag al gekregen en de medicatie werd aangesloten. Alles was klaar. Meneer was er klaar voor. Het duurde maar heel even en hup…daar ging hij. Met een lach en met een traan. Hij aarzelde geen seconde. Het ene moment was hij nog opgewekt in gesprek, enkele minuten later was ie vertrokken. Op reis. Zijn laatste, zo vurig gewenste, reis.

Veel verpleegkundigen en verzorgenden vinden dat een arts een euthanasieverzoek van een patiënt met wie ze veel contact hebben, met hen moet bespreken. 

Al schrijvende kan ik de stilte van het moment dat het voorbij was bijna weer voelen. Maar er was ook een intens dankbaar gevoel. Meneer had zelf de regie genomen over zijn leven en over zijn sterven. Zijn familie en wij als professionals hadden hem daarin gesteund en begeleid tot aan dit moment, allen meer dan tevreden over de harmonie en de onderlinge samenwerking. Nu was het klaar en mochten wij hem loslaten. Het was goed zo. Dag bijzondere man… Goede reis!