Palliatieve sedatie te vroeg gestart

Om 16.00 uur belt de huisarts om advies. Als ik hem aan de telefoon heb voel ik de spanning; hij is kortaf en vraagt alleen advies over de dosering van medicatie bij een patiënt die palliatieve sedatie zal krijgen. Op de achtergrond hoor ik geluiden die erop wijzen dat de huisarts zich in het huis van de zieke bevindt. Ook de verpleegkundige van het Verpleeg Technisch Team blijkt aanwezig om de huisarts te assisteren bij de palliatieve sedatie.

Het betreft een man van 55 jaar die, twee weken geleden nog maar, werd overvallen met de diagnose pancreaskanker met doorgroei in het buikvlies. De pijn wordt met succes behandeld met oxycodon (Oxycontin en Oxynorm) en paracetamol. Hij heeft vooral last van hardnekkige misselijkheid en braken, dorst en de hik. In overleg met patiënt en familie besluit hij om palliatieve sedatie toe te passen. De bedoeling is dat de man niet meer wakker wordt. Dat hij rustig kan overlijden. Dat hem verder lijden wordt bespaard.

Ik voel me ongemakkelijk. Ik probeer me de situatie voor te stellen. Ik zie deze man voor me, erg ziek, nauwelijks in staat zich voor te bereiden op zijn naderend sterven. De familie, onvoorbereid, verplicht tot afscheid nemen. Er is geen ruimte om te sterven, de symptomen beheersen de situatie.
De huisarts heeft nauwelijks oor voor mijn vragen. Heeft hij geprobeerd om de klachten van zijn patiënt te behandelen? Wat is de oorzaak van de dorst en wat kan daaraan worden gedaan? Patiënten met pancreaskanker hebben vaak last van de hik; in veel gevallen kan dat met een blokkade van de nervus phrenicus (middenrifzenuw) of een combinatie van medicatie (baclofen met een prokineticum en omeprazol), een goede houding en complementaire zorgtechnieken zoals ademhalingsregulatie, acupressuur en aromazorg nog goed worden behandeld. Dorst kan vaak effectief worden weggenomen met goede mondzorg en stimulatie van de speekselproductie met bijvoorbeeld (suikervrije) kauwgum of ananasblokjes. Met goede symptoombehandeling komt er ruimte voor kwaliteit van leven en sterven, afscheid nemen, de menselijke dimensie.

Ik vraag me af waarom de huisarts en de verpleegkundige van het VTT-team niet eerder hebben gebeld. Het consultatieteam had kunnen meedenken over een effectieve behandeling van deze nare symptomen. Palliatieve sedatie is bedoeld om, in uiterste nood, te worden gebruikt bij patiënten in de stervensfase met symptomen die niet meer goed behandeld kunnen worden. Zou deze man, bij een goede symptoombehandeling, zijn laatste dagen hebben kunnen gebruiken om afscheid te nemen van zijn leven, van zijn dierbaren? Nu wordt hij met medicijnen in slaap gebracht. Zijn ruimte om, nog even, bewust te léven wordt hem ontnomen. Familie kan niet meer goed met hem communiceren. Ik geef advies over de uitvoering van palliatieve sedatie op basis van de richtlijn. Ik had zo graag ondersteuning gegeven bij de besluitvorming, de behandeling van de belastende symptomen. Onmacht.

Palliatieve sedatie heeft de laatste jaren veel terrein gewonnen in de palliatieve zorg. Mijn indruk is dat deze praktijk regelmatig te vroeg en onterecht wordt toegepast. Het lijden van de patiënt wordt in veel gevallen veroorzaakt door symptomen die nog effectief behandeld kunnen worden. Als palliatieve sedatie wordt overwogen kan het Consultatieteam Palliatieve Zorg advies en ondersteuning bieden bij de besluitvorming, symptoombehandeling en eventueel uitvoering.
Deze teams werken regionaal en kunnen worden gebeld door zorgverleners, dus ook door verpleegkundigen en verzorgenden, met vragen over palliatieve zorg. Bij de zorg voor patiënten in de palliatieve fase kun je voor complexe problemen komen te staan. Dan is het soms prettig om experts op het gebied van palliatieve zorg te raadplegen. Zij denken mee, geven advies en ondersteunen zorgverleners bij de soms moeilijke, complexe en aangrijpende situaties.

Voor het Consultatieteam Palliatieve Zorg in jouw regio zie www.netwerkpalliatievezorg.nl Klik op ‘zorg kiezen’ voor het telefoonnummer van het consultatieteam in jouw regio. Durf te bellen! Vragen zijn nooit dom.

Richtlijnen voor de behandeling van symptomen zijn onder andere te downloaden op www.pallialine.nl