Op 17 april bezocht ik het symposium ‘Euthanasie en andere medische beslissingen rond het levenseinde’, georganiseerd door KNMG en V&VN. Het deed me nadenken over de rol van verpleegkundigen en verzorgenden bij euthanasie en de toegevoegde waarde van de helpdesk SCEN-verpleegkundigen en verzorgenden.
Als verpleegkundig consulent van een consultatieteam palliatieve zorg vroeg ik me af of euthanasie en palliatieve zorg nog steeds moeten worden gezien als twee te onderscheiden medische handelingen bij feitelijk of dreigend ondragelijk lijden.
Het symposium gaf de aanwezige verpleegkundigen en verzorgenden veel informatie over het wettelijk kader en de uitvoering van euthanasie. Jammer genoeg ontstond het beeld dat euthanasie als buitengewoon medisch handelen geen integraal onderdeel uitmaakt van zorgvuldige palliatieve zorg.
Waar de discussie zich bijna geheel richt op euthanasie, dient de aandacht zich volgens mij te richten op besluitvorming rond het levenseinde. Het is de taak van zorgverleners om met de ongeneeslijk zieke tijdig te spreken over het eind van zijn leven. Alleen dan zijn zorgverleners en naasten in staat om, soms vroegtijdig, besluiten te nemen die recht doen aan de wensen en prioriteiten van de patiënt die wordt geconfronteerd met feitelijk of dreigend ondraaglijk lijden. En in het geval de zieke zelf daar misschien niet meer toe in staat is, vormen deze gesprekken een goed uitgangspunt voor beslissingen door zorgverleners en de naasten.
Verpleegkundigen en verzorgenden zijn soms de eersten aan wie een patiënt zijn euthanasiewens toevertrouwt. Het is belangrijk dat de patiënt wordt gestimuleerd deze wens met zijn behandelend arts te bespreken. Vervolgens is het zaak dat de verpleging nagaat of dit gesprek inderdaad plaats heeft en de patiënt hierover tevreden is. De besluitvorming over euthanasie is echter uitsluitend voorbehouden aan de arts en de patiënt. Bij uitvoering van euthanasie is het niet toegestaan dat verpleegkundigen handelingen verrichten bij het bereiden en toedienen van de middelen.
De arts dient zelf de medicatie bij de apotheek op te halen en mag hiervoor geen opdracht geven aan de verpleging. Na euthanasie mogen verpleegkundigen en verzorgenden wel de overledene verzorgen, maar pas nádat de gemeentelijk lijkschouwer hiervoor toestemming geeft. En verpleegkundigen zijn ook betrokken bij de begeleiding en nazorg van de nabestaanden.
In 2006 publiceerden de toenmalige AVVV (nu V&VN), NU’91 en KNMG de Handreiking voor Samenwerking Artsen, Verpleegkundigen en Verzorgenden bij Euthanasie en in 2012 werd de Richtlijn euthanasie opgenomen in ‘Palliatieve zorg, richtlijnen voor de praktijk’ van de VIKC, met daarin aandacht voor de rol van de verpleegkundigen en verzorgenden. Altijd interessant om eens te lezen!
Het bespreken van wensen rond het levenseinde vormt de ruggengraat van goede palliatieve zorg: dit wordt ook wel ‘advance care planning’ genoemd. De brochure ‘Hoe bespreek je vragen en problemen rond het levenseinde. Handreiking voor verpleegkundigen en verzorgenden in verpleeg- en verzorgingshuizen’ uit 2008 is daarbij een handige steun. En dat geldt ook voor de publicatie ‘Zorgvuldige besluitvorming rond het levenseinde, een handreiking voor verpleegkundigen, verpleeghuisartsen en verzorgenden’ uit 2006. Deze is zo te downloaden.
Daarnaast kunnen verpleegkundigen en verzorgenden uit heel Nederland sinds een jaar een SCEN- verpleegkundige of -verzorgende bellen met vragen over euthanasie of andere beslissingen rond het levenseinde. Deze telefonische helpdesk is een initiatief van de KNMG en V&VN.
Maar ervan uitgaande dat euthanasie één van de beslissingen rond het zorgvuldig levenseinde kan zijn, ben ik van mening dat een aparte helpdesk met SCEN-verpleegkundigen en verzorgenden geen bestaansrecht heeft. Integendeel, een aparte helpdesk voor vragen rond euthanasie versterkt juist het gevoel dat palliatieve zorg en euthanasie naast en los van elkaar kunnen worden gezien.
Met vragen over alle aspecten van palliatieve zorg, inclusief euthanasie en andere beslissingen rond het levenseinde kunnen ook verpleegkundigen en verzorgenden terecht bij de regionale consultatieteams palliatieve zorg. In deze consultatieteams werken artsen, verpleegkundigen en andere disciplines samen om vragen van zorgverleners over de beste palliatieve zorg voor hun patiënt, cliënt of bewoner te beantwoorden.
De adviezen van consultatieteams palliatieve zorg worden multidisciplinair beantwoord en vanuit alle mogelijke invalshoeken benaderd; euthanasie kan daarbij aan de orde komen. De SCEN-verpleegkundigen en verzorgenden beantwoorden vragen van alleen beroepsgenoten en ontkoppelen daarmee het verpleegkundig handelen van de integrale, multidisciplinaire benadering waar palliatieve zorg voor staat. Het telefoonnummer van het consultatieteam in je eigen regio vind je op www.netwerkpalliatievezorg.nl
Paul Vogelaar is verpleegkundig expert op het gebied van palliatieve zorg en pijn-verpleegkunde, en werkt als zzp’er in de terminale zorg en het onderwijs: www.luxnova.nl
Geef je reactie
Om te kunnen reageren moet je inlogd zijn. Inloggen Ik heb nog geen account