Therapieontrouw: 'Signaleren blijft lastig voor verpleegkundige'

Een ruime meerderheid van de verpleegkundigen en verzorgenden (85%) heeft in het werk te maken met patiënten die hun medicijnen niet goed gebruiken, blijkt uit onderzoek van NIVEL. Nursing belde met onderzoeker Liset van Dijk.

Waarom deden jullie dit onderzoek?

‘Om in kaart te brengen waar de knelpunten bij therapietrouw zitten. We hebben de knelpunten in twee categorieën onderverdeeld: het signaleren van de knelpunten, en het begeleiden van de patiënt bij het oplossen van de knelpunten. Bij het signaleren zeggen verpleegkundigen wat vaker dan verzorgenden dat ze knelpunten ervaren. We merken in het algemeen dat verpleegkundigen het moeilijk vinden om therapieontrouw te signaleren.’

Waar komt dat door?

‘Omdat het ook lastig ís. Therapieontrouw is heel ingewikkeld en er kunnen verschillende redenen voor zijn waarom een patiënt niet goed de medicatie inneemt. Verpleegkundigen en verzorgenden hebben vaak niet voldoende tijd om alert te zijn op de signalen van therapieontrouw, of het gesprek hierover aan te gaan met de patiënt. En wellicht ontbreekt er ook wat kennis over het signaleren van therapieontrouw.’

Wat zijn signalen van therapieontrouw?

‘Je kunt therapieontrouw op allerlei manieren signaleren. Door bijvoorbeeld het medicijnkastje te checken: staat daar alles onbewogen, en komt er nooit wat uit? Dan kan dat een signaal zijn. Als mensen verward zijn, kan dat ook een signaal zijn dat ze wellicht hun medicatie niet of niet op tijd innemen. En je kunt het ook vragen: “Hoe gaat het met de medicijnen?” In de eerste instantie zullen mensen misschien een wenselijk antwoord geven en zeggen dat het prima gaat. Maar als je doorvraagt, blijkt soms dat het helemaal niet zo prima gaat. Je moet als verpleegkundige ook luisteren naar je intuïtie.’

Heb je een voorbeeld?

‘Een huisarts vroeg een patiënt hoe het met de medicatie ging. “Goed”, antwoordde zij. De huisarts vertrouwde het niet en vroeg erop door. Toen bleek dat ze kruiden gebruikte, in plaats van de medicatie. En er zijn zeker alarmsignalen waar je ook als verpleegkundige op kunt letten. Als de patiënt bijvoorbeeld zegt: “Die medicijnen, ik vind het maar niks.” Dan zit de kans erin dat hij ze niet neemt.’

Hoe zorg je er dan voor dat de patiënt ze wél gaat nemen?

‘Goede voorlichting is belangrijk. Soms zijn patiënten onterecht bang voor bepaalde bijwerkingen, of hebben ze bij het verstrekken van de medicijnen niet goed begrepen hoe en wanneer ze precies moeten worden ingenomen. Laaggeletterdheid kan ook een rol spelen. De informatieve animatievideo’s op Kijksluiter.nl kunnen dan bijvoorbeeld meer duidelijkheid geven. Ook kunnen wijkverpleegkundigen die deze video’s  samen met cliënten bekijken, waarna ze vragen van de cliënt kan beantwoorden.’

Wat gaan jullie met de resultaten van het onderzoek doen?

‘We hebben dit gedaan in samenwerking met IQ healthcare en de V&VN met subsidie van ZonMW. Het is een basis voor een kwaliteitsstandaard, die verpleegkundigen en verzorgenden helpt therapieontrouw te herkennen en mensen te ondersteunen. Want die is er momenteel nog niet, terwijl verpleegkundigen en verzorgenden er wel behoefte aan hebben. Het is nog onduidelijk wanneer deze standaard wordt verwacht.’

Klik hier voor meer info over het onderzoek >>