Wilsverklaringen euthanasie regelmatig verouderd

Veel euthanasieverklaringen zijn verouderd en daardoor nutteloos. Dat blijkt uit onderzoek van huisarts Matthijs van Wijmen. Hij pleit ervoor dat patiënten hun verklaring regelmatig updaten.

Mensen die een euthanasieverklaring hebben, moeten die om de zoveel tijd met hun huisarts bespreken. Doen ze dat niet, dan veroudert de verklaring en kan hun euthanasieverzoek geweigerd worden. Uit onderzoek van huisarts Van Wijmen blijkt dat velen dit niet doen, meldt Trouw. Van Wijmen volgde gedurende zes jaar ruim 4000 leden van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillig Levenseinde (NVVE) en 1000 leden van de Nederlandse Patiëntenvereniging (NPV). Wat bleek: ongeveer vier op de tien NVVE-leden en maar drie op de tien NPV-leden bespraken gedurende die zes jaar  hun verklaring met hun huisarts.

Eisen aan wilsverklaring

Een wilsverklaring moet niet alleen actueel zijn. Andere aandachtspunten zijn dat het specifiek genoeg moet zijn, er geen tegenstrijdige zaken in mogen staan en dat het up-todate moet zijn. Een negatieve wilsverklaring, dat wil zeggen een verklaring waarin staat dat de patiënt bepaalde behandeling weigert, is in principe bindend, legt de Vlaamse advocaat medisch recht Christophe Lemmens uit in het artikel Vroegtijdige zorgplanning: voorbereid op de laatste fase. Dit geldt zowel in Vlaanderen als in Nederland. ‘Toch zijn er in de praktijk soms gegronde redenen voor het niet nakomen ervan. Bijvoorbeeld als een patiënt een behandeling weigert vanwege de risico’s, die vijf jaar later door ontwikkelingen in de medische wetenschap niet meer spelen. De arts kan dan beslissen de behandeling toch uit te voeren.’

Wanneer updaten

Er bestaat geen richtlijn over hoe vaak een patiënt een euthanasieverzoek opnieuw moet bespreken met de huisarts. Van Wijmen vindt een vaste termijn van bijvoorbeeld een jaar onwenselijk, omdat een gesprek van 13 maanden geleden dan niet zou meetellen. Lemmens beveelt wel aan om een vroegtijdig zorgplan jaarlijks te evalueren, of vaker als daar aanleiding toe is vanwege bijvoorbeeld verslechtering van het ziektebeeld of een verpleeghuisopname. Bij wijzigingen moeten natuurlijk alle kopieën van de wilsverklaring ook worden bijgewerkt.

Papiertje in een la

Een euthanasieverklaring kan een onderdeel zijn van vroegtijdige zorgplanning ofwel advance care planning (ACP). Ook andere wilsverklaringen zijn mogelijk, zoals een niet-reanimerenverklaring of een niet-hospitaliserenverklaring. Maar ACP is meer dan alleen wilsverklaringen. ‘Het is geen kwestie van één keer een formulier invullen en dat ergens in een la bewaren’, vertelt Arianne Brinkman, oud-verpleegkundige en onderzoeker palliatieve zorg. ‘Advance Care Planning gaat om het hele proces van samen met de patiënt of cliënt bespreken hoe hij tegen het leven en de dood aankijkt, wat hij van behandelingen verwacht, wat kwaliteit van leven voor hem betekent, wat wensen en voorkeuren zijn, enzovoort. Dat is niet in één gesprek klaar en is ook niet in een simpele wilsverklaring vast te leggen.’