Limburgs ziekenhuis gebruikt onrustband bijna niet meer. Hoe pakten ze dat aan?

Het afgelopen jaar gingen verpleegkundigen uit verschillende ziekenhuizen strategisch aan de slag* met een Beter Laten onderwerp. Zo ook het Limburgse Viecuri Medisch Centrum, dat het gebruik van de buikband bijna volledig in de ban deed. Hoe pakten ze dat aan?

*Dit deden zij binnen het Verpleegkundig Implementatieproject KwaliTIJD.

‘In ons ziekenhuis gebruikten we nog regelmatig de hoogste gradatie vrijheidsbeperkende middelen, zoals pols,- enkel en onrustbanden,’ vertelt verpleegkundige Marlie Hoeijmakers van het Limburgse Viecuri Medisch Centrum.

‘Er was weliswaar een werkgroep Vrijheidsbeperkende interventies, maar daar zaten geen verpleegkundigen in. Bovendien werd niemand echt geschoold op dat vlak; 1 keer per jaar mocht iemand een scholing volgen, die droeg de kennis zo goed mogelijk over aan de rest. Dit kon echt beter.’
 
Volgens Beter Laten (zie kader) zijn de zwaarste categorie vrijheidsbeperkende interventies (VBI’s) alleen toegestaan als het echt niet anders kan. Niet zonder reden: het onzorgvuldig kiezen of toepassen van vrijheidsbeperkende interventies brengt risico’s met zich mee voor de patiënt, zoals complicaties, psychische schade of overlijden.

1 Enquête naar kennis over VBI’s

Deelname aan het Verpleegkundig Implementatieprogramma KwaliTIJD (zie kader) bezorgde Marlie de handvatten, in de vorm van een uitgebreid stappenplan en werkboek, om dit project strategisch aan te pakken.

Om te beginnen stuurde ze een enquête uit om te peilen hoe het was gesteld met de kennis van verpleegkundigen over VBI’s binnen het ziekenhuis.

Daaruit bleek dat 62% bekend was met de nieuwste protocollen, maar 63% gaf aan deze door hoge werkdruk niet altijd naar behoren te kunnen uitvoeren. Met als gevolg dat er vaak snel naar te zware middelen werd gegrepen. Ook gaven veel collega’s aan behoefte te hebben aan meer kennis, instructie en borging over het onderwerp.

2 Draagvlak door informatie

In de maanden daarna zorgden Marlie en collega’s voor meer bekendheid rond het onderwerp, om draagvlak te creëren voor verandering. Zo kwam er uitleg over vrijheidsbeperkende maatregelen op het interne online platform VieCuri, een mini-symposium voor verpleegkundigen over de nieuwste richtlijnen, nieuwsbrieven vanuit teamleiders over het belang van goede VBI.

3 Protocollen aanpassen

Ook werden alle protocollen geactualiseerd en aangepast. ‘Het protocol dat er lag was heel breed, met een stroomschema, maar daarin werd niet verwezen naar de nieuwste richtlijnen,’ vertelt Marlie. ‘Terwijl het zó belangrijk is dat je eerst nadenkt over een alternatief, voor je de hoogste gradatie VBI inzet.’

In alle ‘fixatieboxen’, een box met voor iedere interventie de juiste benodigdheden, kwam een actueel protocol met QR-codes naar bijbehorende filmpjes. ‘In de filmpjes kun je gemakkelijk doorklikken naar wat je precies wilt weten, zoals “Hoe leg ik die knoop ook alweer?” zodat je niet het hele filmpje hoeft te bekijken,’ legt Marlie uit.

4 Consultatief psychiatrisch verpleegkundige

Daarnaast werden de banden met de consultatief psychiatrisch verpleegkundige aangehaald. ‘Sommige collega’s wisten niet eens van zijn bestaan. Terwijl hij bijvoorbeeld kan helpen onderzoeken of er een verhoogde kans is op risicogedrag (zoals dwalen, weglopen, fysieke agressie, vallen).

Bij ons verzorgde hij een scholing over omgaan met emotie en agressie. En nieuwe stagiairs lopen nu standaard een dag mee met de consultatief verpleegkundige. Om kennis te vergaren over de psychiatrische problematiek, wat uiteindelijk bijdraagt aan het bewustzijn van het handelen en toepassen van wel of geen VBI.

5 Meer aandacht voor preventie

Ook kwam er meer aandacht voor preventieve interventies, zoals het actief inzetten van mantelzorgers bij rooming-in. De werkgroep ontwikkelde een folder voor mantelzorgers en is de situatie ernaar, dan vragen verpleegkundigen nu actiever of familie bij een onrustig familielid wil blijven slapen.

Marlie: ‘Lukt dit echt niet, dan gebruiken we het Poseybed (VBI-4). Dat blijft een zware vrijheidsbeperkende maatregel, maar het is voor een patiënt minder stressvol dan fixeren. We hebben de Poseybedden nu nog in bruikleen, maar omdat ze veel worden gebruikt is er een offerte opgevraagd om ze zelf aan te schaffen.’

Minder vaak zware VBI’s

Het lijkt erop dat de inspanningen van Marlie worden beloond. Door meer aandacht voor het onderwerp kiezen verpleegkundigen in het Viecuri nu eerder voor een lagere categorie VBI. Het aantal ligdagen met een vrijheidsbeperkende maatregel categorie 5 ging van 2,3% naar 0,35%.

‘We zien in het dashboard dat we bij hebben gehouden dat collega’s nu actiever kijken of ze in plaats van de hoogste gradatie (VBI 5) fixatiemiddelen, eerst een milde gradatie (VBI 1-4) fixatiemiddelen kunnen inzetten. Ze kozen bijvoorbeeld vaker voor een laag-laagbed (VBI-1) bij een delirante patiënt, in plaats van een onrustband (VBI-5).’

Daar is Marlie ongelooflijk trots op: ‘Als verpleegkundigen zijn we gewend dat er veel ‘moet’ op de werkvloer, maar in dit geval is ‘minder doen’ juist beter. Dat vraagt om een cultuuromslag, en dat heeft tijd nodig. Maar toch hebben we dit resultaat al neergezet.’

Vervolg

Toch is Marlie nog niet klaar met onderwerp. ‘We hebben nog veel ideeën waar we mee aan de slag willen, zo zijn we nu aan het onderzoeken of het inzetten van waakstudenten meerwaarde kan hebben voor onze afdeling.’

Deelname aan het project kwaliTIJD zorgt ervoor dat Marlie vaart kan zetten achter de projecten. ‘We zaten iedere week met ons groepje samen, daarna bekeken we wat we nodig hadden. De 3 uur per week die ervoor stonden heb ik niet eens echt nodig gehad, we konden taken goed delegeren aan verschillende afdelingen. Ik denk wel dat wij geluk hadden dat er vanuit de directie veel draagvlak voor het thema dus ik voelde me als verpleegkundige echt wel goed gehoord. En omdat ik de cijfers van de enquête als ‘bewijs’ van het probleem had, kon ik daar steeds naar verwijzen, en stond ik sterk.’