Wet zorg en dwang: 'Veel aanpassingen nodig'

De administratieve lasten van verpleegkundigen zijn door de Wet zorg en dwang onnodig hoog. Ook op diverse andere punten moet de wet beter, schrijven beroepsverenigingen, cliëntorganisaties en brancheorganisaties aan het ministerie van VWS.

Een voor verpleegkundigen groot knelpunt in de Wet zorg en dwang (Wzd) gaat over toestemming vragen voor het toepassen van onvrijwillige zorg. We spreken met Michiel Kooijman, jurist bij branchevereniging ActiZ.

Onvrijwillige zorg

‘Onvrijwillige zorg is bijvoorbeeld het beheer van medicatie overnemen zonder dat de cliënt toestemming geeft. Of dit mag, moet in het zorgplan staan. De zorgverantwoordelijke, bijvoorbeeld de wijkverpleegkundige, stelt het zorgplan op.

Maar bij onvrijwillige zorg moet elke zorgverlener iedere keer als ze bij de cliënt komt zelf een uitgebreide beoordeling doen. Is onvrijwillige zorg noodzakelijk, is de gekozen vorm de juiste, welke alternatieven zijn er, is er voldoende toezicht, enzovoort. Pas daarna mag ze eventueel het beheer van medicatie overnemen.’

‘Ingewikkeld en tijdrovend’

Die procedure is onnodig ingewikkeld en tijdrovend, zegt Kooijman. ‘De zorgverlener moet precies dezelfde zaken vaststellen die de zorgverantwoordelijke al multidisciplinair besproken heeft volgens het wettelijke stappenplan.

Verpleegkundigen en andere zorgverleners moeten dus continu informatie herkauwen. En soms kan de zorgverlener die bij de cliënt is helemaal niet beoordelen of wat in het zorgplan staat nodig is. Denk aan een opgehoogde medicatiedosis.’

Strafrechtelijk vervolgd

Als een zorgverlener deze beoordeling niet volgens het boekje doet, kan dat voor haar flinke consequenties hebben. In de wet staat momenteel dat ze dan strafrechtelijk vervolgd kan worden. Dat benadrukken de partijen in de brief aan VWS.

Voorstel voor verbetering

Het voorstel van de zorgpartijen: laat zorgverleners alleen beoordelen of het ‘ernstige nadeel’ waarvoor onvrijwillige zorg nodig is volgens het zorgplan er nog steeds is. Is het voor de veiligheid van de cliënt nodig dat de zorgverlener de medicatie beheert? Zo ja, volg het zorgplan. Zo nee, overweeg of de cliënt het eventueel met hulpmiddelen de medicatie zelf kan innemen.

Externe deskundige

Een ander knelpunt in de Wzd is de verplichting advies te vragen van een deskundige die niet bij dezelfde zorgorganisatie werkt. Dat kan in de vvt een verpleegkundige zijn, een specialist ouderengeneeskunde, psychiater of gezondheidszorgpsycholoog. Diegene moet aantoonbare ervaring hebben met het voorkomen en afbouwen van onvrijwillige zorg.

‘Organisatorisch lastig’

Kooijman: ‘Wij hebben eerder aangegeven dat er een beperkt aantal deskundigen is met de gevraagde ervaring. Organisatorisch is het daarom heel lastig als het perse een deskundige van een andere organisatie moet zijn. De externe deskundige kan volgens ons prima bij dezelfde organisatie werken. Als diegene maar minimaal een jaar geen zorg aan de cliënt heeft verleend.’

Frisse blik

Dit voorstel deden de partijen al eerder, maar staatssecretaris Blokhuis noemde de verandering ‘te ingrijpend’. Hij wil dat de externe deskundige ‘met een frisse blik’ naar de cliënt kan kijken. Maar dat kan ook een professional die werkzaam is voor dezelfde zorgorganisatie, schrijven de beroepsverenigingen, cliëntorganisaties en brancheorganisaties.

Meer knelpunten

Andere veranderingen die volgens de partijen nodig zijn in de wet betreffen bijvoorbeeld het uitwisselen van informatie en privacy. Wordt een cliënt die onder de Wzd valt opgenomen in het ziekenhuis, moet het zorgplan worden gevolgd dat de zorgverantwoordelijke heeft opgesteld. Maar voor het delen van dat zorgplan is nog geen wettelijke basis.