Student Corner: ‘Verpleegkundige bepaalt mede hoe gemotiveerd patiënt is’

In deze rubriek bespreken studenten verpleegkunde hun onderzoek of afstudeerscriptie. Ze leren onderzoek doen naar vaak praktische, klinische onzekerheden; het is zonde om de uitkomsten niet met elkaar te delen.

Welke plaats neemt reablement in binnen zelfmanagement van cliënten of patiënten? Wat is kenmerkend voor deze interventie?

Corine: ‘Reablement is een verpleegkundige interventie die onderdeel kan uitmaken van zelfmanagement. Het is een tijdsgebonden, kortdurende interventie gericht op het hervinden van mogelijkheden, door het aanleren van nieuwe vaardigheden en het stellen van concrete doelen.

In plaats van kijken naar beperkingen kijk je met reablement naar hoe je die beperkingen kunt opheffen. Het dagelijks leven en levensvreugde staan daarbij centraal; het is een holistische manier van kijken. De interventie duurt tussen de drie en tien weken en is dus heel overzichtelijk.’

Uit jullie onderzoek blijkt dat reablement een onbekend begrip is. Zelfmanagement staat bij veel organisaties wél op papier in de visie; hoe geven verpleegkundigen daar in jullie verpleeghuis vorm aan?

Kim: ‘Uit ons onderzoek blijkt dat verpleegkundigen en verzorgenden het lastig vinden om de balans te vinden tussen stimuleren van zelfstandigheid en de wensen van de cliënt. Zorgverleners vinden het bovendien moeilijk om hierover het gesprek aan te gaan met de cliënt en zijn informele netwerk; we zijn eerder geneigd om maar snel dingen over te nemen, voor de cliënt in te vullen en zo onbewust het bestaande patroon in stand te houden.

Daarnaast spelen verwachtingen van het netwerk een belemmerende rol. Denk aan de cliënt die graag met een stofdoek door het huis gaat, maar daarin wordt geremd door haar dochter die roept dat de zusters dat toch wel even kunnen doen.’

Hoe kun je reablement succesvol inzetten als verpleegkundige?

Kim: ‘Unaniem benoemden cliënten in ons onderzoek dat medewerkers invloed hebben op hoe gemotiveerd zij zijn tot zelfmanagement. Vooral de houding is belangrijk: komen verpleegkundigen of verzorgenden met een positieve houding binnen, maken zij een praatje, tonen ze oprechte belangstelling, dan ontstaat een gevoel van gelijkwaardigheid.

Dat maakt het voor cliënten gemakkelijker om vertrouwen te krijgen in eigen mogelijkheden, nieuwe manieren om zelfstandiger te zijn. Ik dacht dat we ons wel aardig bewust waren van onze bejegening en beroepshouding, maar dat valt dus tegen. Het gaat vaak mis met goede bedoelingen, zoals de verpleegkundige die zó graag precies volgens afspraken uit het zorgplan wil werken en dus neuzend in haar telefoon bij een cliënt binnenkomt. Daar haakt een cliënt al af.’

Wat is belangrijk in de omgang met de naasten van de cliënt?

Corine: ‘Besef dat ook hier vaak geen sprake is van onwil. Uit ons literatuuronderzoek en de interviews blijkt dat naasten geneigd zijn alleen te kijken naar wat iemand niet meer kan en hoe de zorg dat moet opvangen. We hebben geconstateerd dat het belangrijk is om het gesprek over verwachtingen meteen te voeren, al bij de start van de zorg: er ontstaat weerstand als je dit pas later doet. Ga dus zo snel mogelijk in gesprek en kijk samen naar het hervinden van mogelijkheden.’

Wat bevelen jullie verder nog aan voor wie met reablement aan de slag wil?

Corine: ‘Je moet als team een concrete, praktische visie hebben en daarop je houding en acties afstemmen. Hoe kan ik iemand enthousiasmeren om iets te gaan doen, hoe kan ik de cliënt in zijn kracht zetten zo zelfstandig mogelijk te zijn? Als alle zorgverleners daarbij allemaal hetzelfde uitstralen en doen, is de kans het grootst dat cliënten verder durven en willen kijken dan hun beperkingen.

We adviseren coaching on the job om naar je houding en communicatievaardigheden te leren kijken. Spiegelgesprekken zijn ook enorm waardevol: hierin ga je met cliënt en naasten om de tafel om verwachtingen, ervaringen en inzichten over zelfmanagement te delen.’